با اکران فیلم Beetlejuice Beetlejuice، ساخته‌ی جدید تیم برتون، تصمیم گرفتیم پا در تاریکی‌ها بگذاریم و ۱۰ فیلمِ یکی از بزرگترین استعدادهای سینمای مدرن را با هم مرور کنیم. برای نسلی از سینمادوستان، فیلم‌های تیم برتون راهنمای مبتدی برای مفهوم مؤلف (کارگردان صاحب سبک) و محرکی برای طرفداری مادام‌العمر از فیلم‌ها بود. هیچ اثر دیگری به اندازه‌ی کارهای برتون نمی‌تواند به سبک و شخصیت کارگردان اشاره کند. توانایی برتون در ترکیب تخیلات غم‌انگیز و ترسناک با امور غیر قابل پیش‌بینی، تقریباً ۴۰ سال است که تصورات عموم سینمادوستان را به خود جلب می‌کند. 

او حتی اصطلاح مخصوص به خود را به دست آورده است: اصطلاح برتون‌گونه یا برتونسک اکنون به معنای هر فیلمی است که دارای زیبایی‌شناسی خاصی از جهان اشباح و ارواح است. اکثر فیلم‌های برتون با رنگ‌های جسور و تم‌های آمریکایی و شخصیت‌هایی با چشم‌‌های گشاد تعریف می‎شوند. سینمای او از معماری گوتیک زاویه‌دار و از فیلم‌های وحشت اکسپرسیونیسم آلمانی در دهه‌ی ۱۹۲۰ الهام گرفته و به طرز خوشایندی با سبک خاص خودش در هم تنیده‌اند.

برتون، یک پدیده‎ منحصر به فرد در هالیوود، با ساختن فیلم‌های عجیب و غریب خود در استودیو، بلافاصله موفقیت تجاری یافت. او به درستی برای مجموعه‌ای از آثار کلاسیک‌ دوران‌ساز از اواخر دهه‌ی ۸۰ تا اوایل قرن جدید همواره به یاد آورده می‌شود. اگرچه مجموعه‌ای بسیار بدنام از بازسازی‌های داستان‌های کلاسیک نتوانست در دهه‌ی ۲۰۰۰ و بعد از آن همان شگفتی خلاقانه را به دست آورد، تازه‌واردان با ذهنی باز به فیلم‌شناسی پرماجرا و سورئال برتون، چیزهای زیادی برای گرامی‌داشت در این گنجینه‌ی تخیل سینمایی پیدا خواهند کرد. با بازگشت برتون به ریشه‌های خود با فیلم Beetlejuice Beetlejuice که از جلوه‌های استاپ‌موشن و حس دست‌ساز بودن استفاده می‌کند، ما ۱۰ مورد از بهترین فیلم‌های او تا به امروز را فهرست کرده‎‌ایم.

Vincent (1982) .10

فیلم‌های تیم برتون معمولاً در فضایی تاریک و گوتیک روایت می‌شوند که حس وهم‌گون و رمزآلودی را به مخاطب القا می‌کند

برتون این اولین فیلم کوتاه حرفه‌ای خود را در دوران حضور در دیزنی ساخت که با تصمیم استودیو مبنی بر اینکه کار او بیش از حد عجیب است، به پایان رسید. این داستان جذاب و عجیب، استاپ‌موشنی درباره‌ی یک پسر جوان است که آرزو دارد مانند بُت خود، وینسنت پرایس، باشد. خود پرایس با صدای مناسب و وقار همیشگی‌اش، شعر نوشته شده توسط برتون را در این فیلم کوتاه می‌خواند. این فیلم کوتاه، یک چشمه‌ی لذت‌بخش و خالص از استعداد منحصر به فرد برتون است. همچنین دوستیِ او با بُت کودکی‌اش در اینجا به اوج خود می‌رسد، جایی که پرایس نقش مخترع را در فیلم Edward Scissorhands، آخرین فیلمی که در طول عمر خود منتشر کرد، بازی می‌کند.

Vincent به عنوان اولین اثر حرفه‌ای برتون، نشان می‌دهد که وی از همان ابتدا به دنیای تاریک و فانتزی علاقه‌مند بوده است. سبک بصری منحصر به فرد برتون، با استفاده از رنگ‌های تیره، نورپردازی خاص و طراحی‌های عجیب و غریب، در این فیلم کوتاه به خوبی نمایان است. این فیلم کوتاه، یک شاهکار کوچک است که به خوبی توانایی‌های برتون را در خلق دنیایی وهم‌آور و جذاب نشان می‌دهد. همچنین، این فیلم برای طرفداران وینسنت پرایس نیز جذاب خواهد بود.

Pee-wee’s Big Adventure (1985) .9

آثار تیم برتون معمولاً تقابلی میان دنیای خیالی و واقعیت ایجاد می‌کنند، که دنیایی سورئال است

اولین فیلم بلند برتون، پارودی درخشان پل روبن از بازیگوشی کودکانه را برای اولین بار در پرده‌ی سینما به نمایش گذاشت. این مرد یک آدم عجیب و غریب و کودک‌صفت است که در شهر کوچک خود زندگی می‌کند. او به شدت به دوچرخه‌ی قدیمی خود علاقه دارد و زمانی که دوچرخه‌اش دزدیده می‌شود، تصمیم می‌گیرد تا هر کاری که لازم باشد انجام دهد تا آن را پس بگیرد.

این فیلم هم یک طنز نمایشی و هم یک تمسخر دوستانه از فیلم کلاسیک نئورئالیستی ایتالیایی Bicycle Thieves است و با سهولت بین مرزهای حماقت و هوشمندی حرکت می‌کند. فیلم پر از صحنه‌های فانتزی و سورئال است که به جذابیت آن می‌افزاید. از جمله‌ی این صحنه‌ها می‌توان به سکانسی اشاره کرد که پی‌وی در یک موزه به نقاشی‌ها جان می‌بخشد. Pee-wee’s Big Adventure یک نمونه‌ی متقدم از آثار برتون است که کارگردان جوان را با سبکی عجیب و غریب به جهان معرفی کرد و نوید چیزهای بزرگ‌تر را داد.

Beetlejuice (1988) .8

بسیاری از کاراکترهای برتون افرادی تنها و ناراضی از محیط پیرامون خود هستند که در جستجوی هویت و معنا در جهانی بی‌رحم‌اند

Beetlejuice تصویری طنزآمیز و منحصر به فرد از زندگی پس از مرگ ارائه می‌دهد، جایی که بروکراسی و کاغذبازی در انتظار یک زوج نیوانگلندی پس از مرگ ناگهانی آن‌ها است. مایتلندهای تازه فوت شده، با خانواده‌ای از پولدارهایی غیرقابل تحمل به نام دیتز که به خانه‌شان نقل مکان می‌کنند، مواجه می‌شوند و به دنبال یک جن‌گیر به نام بیتلجویس می‌گردند و ناخواسته او را آزاد می‌کنند. بیتلجویس با ظاهر عجیب و غریب و شخصیت خنده‌دار و ترسناک خود، سعی می‌کند خانواده‌ی دیتز را از خانه بترساند و آن‌ها را مجبور به ترک خانه کند.

کمدی سیاه و تیز و برنده‌ی برتون سرشار از اختراع و ایده است، در حالی که ۱۷ دقیقه حضور مایکل کیتون بر روی پرده، تأثیر عظیمی می‌گذارد و وینونا رایدر در یکی از اولین و محبوب‌ترین نقش‌های خود، به ستاره تبدیل می‌شود. Beetlejuice نه تنها به عنوان یک فیلم موفق تجاری، بلکه به عنوان یک اثر هنری تاثیرگذار هم شناخته می‌شود. این فیلم به سبک کارگردانی تیم برتون کمک شایانی کرد و به او شهرتی جهانی بخشید. همچنین، به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های کمدی ترسناک تاریخ سینما شناخته می‌شود و الهام‌بخش بسیاری از فیلمسازان بوده است.

Edward Scissorhands (1990) .7

شخصیت‌های برتون اغلب عجیب‌وغریب و دارای ویژگی‌های ظاهری یا رفتاری متفاوت هستند، مانند ادوارد دست‌قیچی

هیچ فیلمی در کارنامه‌ی برتون، سبک بصری بی‌نظیر او یا عشق او به داستان‌های افراد عجیب و غریب را بهتر از Edward Scissorhands نشان نمی‌دهد. برتون، با الهام از دوران کودکی‌‎اش در حومه‌ی کالیفرنیا، این قصه‌ی مدرن را روایت می‌کند. داستان مدرن برتون درباره‌ی مردی غیرمعمول و مهربان است که از خانه‌اش در یک قلعه‌ی متروکه به محله‌ی رنگارنگ زیر جاده‌ی آن می‌آید. در آنجا، ادوارد به یک حس بدل می‌شود، اما به زودی خطرات دنیایی را که برای دست و پا چلفتی‌ها طراحی شده است، متوجه می‌شود.  این فیلم که در سال ۱۹۹۰ اکران شد، داستان جوانی به نام ادوارد را روایت می‌کند که به جای دست، قیچی دارد. او توسط یک مخترع دیوانه ساخته شده و پس از مرگ او، به دنیای واقعی می‌آید و با چالش‌های بسیاری روبرو می‌شود.

بیشتر فیلمبرداری در ناحیه خلیج تمپا فلوریدا انجام شده و مناظر زیبا و رنگارنگ این منطقه به زیبایی فیلم افزوده است. همچنین جانی دپ در نقش ادوارد درخشیده و با بازی بی‌نظیر خود، این شخصیت را به یکی از ماندگارترین شخصیت‌های سینمایی تبدیل کرده است.

این فیلم بسیاری از ویژگی‌های خاص کارگردان را به رخ می‌کشد، از جمله موسیقی ابدی دنی الفمن، همکار و دوست قدیمی برتون تا کست و دایره‌ی بزرگی از شخصیت‌ها. شخصی‌ترین فیلم تیم برتون همچنان به اندازه‌ی همیشه خلاقانه و جذاب است. Edward Scissorhands یکی از برترین آثار تیم برتون است که به دلیل داستان احساسی، جلوه‌های ویژه‌ی خلاقانه و شخصیت‌پردازی عمیق، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینما دارد.

Batman Returns (1992) .6

فیلم‌های تیم برتون اغلب با استفاده از رنگ‌های تاریک و تضاد میان نور و سایه، جلوه‌های بصری خاصی ایجاد می‌کنند

در حالی که بتمن (۱۹۸۹) رکورد گیشه را شکست، حرفه‌ی برتون را به استراتوسفر و در واقع بالاترین سطح فرستاد و صنعت سینما را برای همیشه تغییر داد. این فیلم آغازگر عصر مدرن اقتباس‌های کتاب‌های کمیک به صفحه‌ی نمایش بود که دنباله‌ی آن در سال ۱۹۹۲، برتون را کاملاً از کنترل خارج کرد. با توافق بر بازگشت به صندلی کارگردان در ازای کنترل خلاقانه‌ی بیشتر، دومین ضربه‌ی او به گاتهامِ (Gotham) گوتیک بسیار غنی‌تر و وحشی‌تر است. با در آغوش گرفتن طعم فتیشیستی مواد، برتون همه چیز را شدت می‌بخشد؛ از پنگوئن ویل دنی دویتو و ارتش پرندگان آبی او تا میشل فایفر بی‌نظیر، کت‌وومن پوشیده از چرم که احتمالاً بزرگترین اجرای فیلم‌های کتاب‌های کمیک است.

Batman Returns یک فیلم اکشن ماجراجویی آمریکایی به کارگردانی تیم برتون است که در سال ۱۹۹۲ اکران شد. این فیلم دنباله‌ی فیلم بتمن (۱۹۸۹) است و داستان ادامه‌ی ماجراهای بتمن در شهر گاتهام را روایت می‌کند. این یکی از بهترین فیلم‌های ابرقهرمانی در تاریخ سینماست و به عنوان الهام‌بخش بسیاری از فیلم‌های بعدی در این ژانر شناخته می‌شود. این فیلم نشان داد که فیلم‌های ابرقهرمانی می‌توانند علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، دارای عمق و پیچیدگی و خلاقیت نیز باشند.

Ed Wood (1994) .5

آثار برتون اغلب به مسائل فلسفی همچون مرگ، زندگی، و دنیای پس از مرگ پرداخته و این مضامین را با حس کمدی سیاه ترکیب می‌کند

اگر Edward Scissorhands نگاهی به درون روح می‌اندازد، Ed Wood در قلب برتونِ فیلمساز می‌تپد. در یک نمایش در BFI Southbank در سال ۲۰۱۹، برتون گفت: «من دوست ندارم درباره‌ی خودم صحبت کنم، اما اگر می‌خواهید چیزی درباره‌ی من بدانید، به صورت رمزآلودی آن را در این فیلم پیدا کنید.» این ادای احترام صمیمانه به شکست، اد وود را دنبال می‌کند که به عنوان «بدترین فیلمساز جهان» شناخته می‌شود، در حالی که برخی از بهترین بی مووی‌های خود را با خانواده‌ای از همکاران عجیب و غریب می‌سازد.

Ed Wood اولین شکست مالی برتون بود، اما به مرور احترامی که در خور آن بود را دریافت کرد و اکنون اغلب در میان بزرگترین فیلم‌ها درباره‌ی فیلمسازی قرار می‌گیرد. این فیلم داستان افرادی را روایت می‌کند که با وجود تمام محدودیت‌ها و شکست‌ها، به دنبال تحقق رویاهای خود هستند و این پیامی امیدبخش برای تمام کسانی است که به دنبال اهداف خود می‌روند.  فیلم به این موضوع می‌پردازد که شکست لزوماً پایان راه نیست و می‌توان از آن درس گرفت و دوباره تلاش کرد.

Mars Attacks! (1996) .4

موسیقی در فیلم‌های برتون، به‌ویژه همکاری مکرر او با دنی الفمن، به عنوان عنصر کلیدی برای انتقال احساسات و ایجاد فضای فیلم شناخته می‌شود

Mars Attacks ادای احترام برتون به ژانر فیلم‌های علمی تخیلی دهه‌ی ۵۰ است که خود اد وود نیز به آن‌ها علاقه داشت. این فیلم، بازیگران مشهوری از هالیوود را گرد هم می‌آورد تا از حمله‌ی موجودات مریخی با سرهای بزرگ و برآمده دفاع کنند.

در حالی که شخصیت‌های مختلف در سراسر ایالات متحده متحد می‌شوند تا خود را از نابودی نئونی نجات دهند، این اثر التقاطی طنزآمیز از خودشیفتگی و تنبلی، یک جشن بصری است که با شادی بی‌حد و حصر همه‌ی افراد حاضر در آن همراه است؛ از سر سارا جسیکا پارکر که به آن یک سگ چیواوا پیوند زده شده است تا نقش دوگانه‌ی جک نیکلسون به عنوان هم یک اهل کازینو و هم یک رئیس جمهور ناتوان.

فیلم پر از شوخی‌های طنز سیاه، پارودی از شخصیت‌های معروف و موقعیت‌های احمقانه است که باعث می‌شود بیننده به شدت بخندد. جلوه‌های ویژه‌ی فیلم بسیار خلاقانه و بامزه هستند و به خصوص طراحی موجودات مریخی بسیار جذاب است. اگر از طرفداران تیم برتون هستید، این فیلم یک اثر ضروری برای شماست و اگر به فیلم‌های علمی تخیلی کلاسیک با طنز سیاه علاقه‌مندید، از این فیلم لذت خواهید برد.

Sleepy Hollow (1999) .3

فیلم‌های برتون با طراحی صحنه‌هایی پر از جزئیات و اغلب فراواقع‌گرا، محیطی منحصر به فرد خلق می‌کنند که فضای خاص فیلم‌های او را تکمیل می‌کند

در حالی که برتون بعدها به دلیل آثار اقتباسی‎‌اش شناخته شد، بهترین اقتباس‌های او همچنان آن انرژی برتون‌گونه را در خالص‌ترین شکل خود حفظ کرده است. Sleepy Hollow الهام گرفته از داستان کلاسیک Washington Irving درباره‌ی یک سوارکار بی‌سر، یک کارآگاه ترسو از نیویورک را روایت می‌کند که برای تحقیق در مورد یک سری مرگ‌های هولناک و مرموز به شهر هم‌نامی فرستاده می‌شود. این فیلم برخی از مشهورترین بازیگران بریتانیا را در نقش‌های مختلف دارد. برتون که از زمان حضور خود به عنوان انیماتور در دیزنی مجذوب تصویر سوارکار بی‌سر شده بود، از کیفیت ماورایی فیلم‌های ترسناک استودیو همر الهام گرفت تا یکی از جذاب‌ترین و تحسین‌برانگیزترین تصاویر دوران حرفه‌ای خود را خلق کند. 

فیلم با استفاده از نورپردازی خاص، طراحی صحنه‌های تاریک و موسیقی متن وهم‌آور، فضایی مرموز و ترسناک را ایجاد می‌کند. جانی دپ و کریستین بیل با بازی‌های درخشان خود به شخصیت‌های فیلم عمق و جذابیت می‌بخشند. این فیلم ترکیبی از ژانرهای مختلف مانند فانتزی، ترسناک، معمایی و تاریخی است و به خوبی توانسته است حس ترس و وحشت را در بیننده ایجاد کند.

Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (2007) .2

برتون تمایل دارد با بازیگران مشخصی مانند جانی دپ و هلنا بونهام کارتر همکاری مداوم داشته باشد، که این همکاری‌ها به نوعی سبک او را مشخص کرده‌اند

Sweeney Todd یک قدم جلوتر از بقیه‌ی فیلم‌ها می‌رود و تاریک‌ترین فیلم تیم برتون تا به امروز است. در این اقتباس از اثر موزیکال و ترسناک پیشگام Stephen Sondheim، پاشیدن خون قرمز از گلویی تازه بریده شده اغلب تنها اشاره به رنگ روی صفحه نمایش برتون است.

در این داستان از یک آرایشگر به اشتباه محکوم شده که برای انتقام خونین خود مصمم است، برای طرفداران وحشت و طرفداران تئاتر موزیکال، چیزهای زیادی برای دوست داشتن وجود دارد. فیلم برتون با ترس ضربان عجیبی به خود می‌گیرد زیرا اعمال توبه‌ناپذیر و شبح‌گونه‌ی جانی دپ و هلنا بونهام کارتر با فوریتی بی‌رحم آشکار می‌شود.

Frankenweenie (2012) .1

بسیاری از فیلم‌های برتون حاوی حسی از نوستالژی و غمی لطیف‌اند که مخاطب را به فکر فرو می‌برد، در حالی که همزمان در دنیای فانتزی و تاریک غرق می‌شود

Frankenweenie یک فیلم انیمیشن بلند و بازسازی از فیلم کوتاه هم‌نام برتون در سال ۱۹۸۴ است که هم ادای احترام و هم پارودی از فرانکنشتاین و همچنین بسیاری از آثار کلاسیک‌ در ژانر وحشت است. ویکتور، نابغه‌ی علوم و عاشق حیوانات، سگ مرده‌ی خود، اسپارکی را با استفاده از قدرت رعد و برق زنده می‌کند، اما یک گروه عجیب و غریب از همکلاسان تقلید کننده به زودی حیوانات خانگی مرده خود را زنده می‌کنند. این هرج و مرج باعث می‌شود تا انرژی‌های لازم برای یک بی‌مووی آزاد شوند. برتون پس از اینکه اولین نمایش Frankenweenie توسط دیزنی به عنوان اتلاف منابع شرکت اعلام شد، اخراج شد. 

فیلم به صورت سیاه‌وسفید فیلمبرداری شده که حال و هوای فیلم‌های کلاسیک ترسناک را تداعی می‌کند. انیمیشن با استفاده از تکنیک استاپ‌موشن ساخته شده که زیبایی و حرکت خاصی به شخصیت‌ها و اتمسفر بخشیده است. مانند دیگر آثار برتون، این فیلم ترکیبی از حس تاریکی، دلهره و در عین حال احساسات گرم و انسانی دارد. 

کدام فیلم تیم برتون را بیشتر از همه دوست دارید؟ 

تیم برتون برای خلق دنیایی متمایز که اغلب با تاریکی، نورهای خفیف و شخصیت‌های عجیب‌وغریب همراه است، شناخته می‌شود. او معمولاً از رنگ‌های تیره، سایه‌ها و طراحی‌های سورئال استفاده می‌کند که حالتی گوتیک و خیالی به فیلم‌هایش می‌بخشد. دنیای بصری او بیننده را به یاد آثار هنری گوتیک و سبک‌های کمیک‌بوک‌های قدیمی می‌اندازد. 

برتون به شدت تحت تأثیر ادبیات و فیلم‌های کلاسیک، به ویژه آثار گوتیک و ترسناک است. این تأثیرات در بسیاری از آثار او قابل مشاهده است، مانند Frankenweenie که به داستان فرانکشتاین ادای احترام می‌کند و Sleepy Hollow که از داستان‌های کلاسیک ترسناک الهام گرفته است. دنیای تیم برتون به دلیل خلاقیت بی‌پایان و سبک خاصش همواره در یادها خواهد ماند. آثار او از محدودیت‌های ژانر فراتر رفته و در دنیای هنر و فرهنگ عامه جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. 

منبع: BFI

اگر دختر گیمر و پسر استریمر ازدواج کنند چی میشه؟ میزگیم با سایه و حمید

اگر دختر گیمر و پسر استریمر ازدواج کنند چی میشه؟ میزگیم با سایه و حمید