پلی استیشن یا ایکس باکس؟ آیا دوران جنگ کنسولی به پایان رسیده است؟

پلی استیشن یا ایکس باکس؟ این سوال همیشگی دنیای مدرن بازی‌های ویدیویی است. تقریبا در برهه‌ای از زندگی‌ خود، قطعا بخشی از این بحث بوده‌اید و با دوستانتان وارد یک گفت‌وگوی داغ شده‌اید. اما آیا این «جنگ کنسول‌ها» واقعا هنوز ادامه دارد؟

در حالی که برخی گیمرها طرفدار سرسخت گمینیگ روی رایانه‌های شخصی هستند و برخی دیگر نیز به نینتندو به چشم خدا می‌نگرند، بخش عمده‌ای از دو دهه گذشته تاریخ بازی‌های ویدیویی تحت‌ تاثیر رقابت مداوم سونی و مایکروسافت بوده است. صنعت بازی‌های ویدیویی در یک سال اخیر، تغییرات عظیمی را تجربه کرده است؛ چه برسد به دو دهه گذشته. عادت‌ها، ترجیحات و تعداد گیمرها به‌ شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. بخشی از این تغییر به لطف رشد کنسول‌های دستی و بازار PC بوده است. میدان نبرد امروز تقریبا هیچ شباهتی به گذشته ندارد، اما آیا در نهایت پیروزی از آن یکی شده است؟ شاید، اما پاسخ ما ممکن است شما را غافل‌گیر کند. صنعت بازی‌های ویدیویی در سال‌های اخیر به ‌سرعت رشد کرده و به یک غول مالی تبدیل شده است.

در سال ۲۰۱۹، درآمد جهانی آن ۲۸۵ میلیارد دلار بود. سال گذشته، این رقم به ۴۷۵ میلیارد دلار رسید. این یعنی در سال ۲۰۲۳، بازی‌های ویدیویی بیشتر از مجموع کل صنعت سینما و موسیقی جهان درآمد داشته‌اند. این درآمد به ترتیب ۳۰۸ میلیارد دلار و ۲۸.۶ میلیارد دلار است. نشانه‌ای از توقف این رشد به چشم نمی‌خورد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۹، این صنعت نزدیک به ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد داشته باشد. با در نظر گرفتن همه این موارد، جای تعجب ندارد که شاهد هجوم بازیگران هالیوود برای پیوستن به صحنه‌ای باشیم که چنین آینده و حال پرسودی دارد. بازیگرانی مانند مس میکلسن، کیانو ریوز، جان برنثال و ویلم دفو، همگی در بازی‌هایی که طی پنج سال گذشته منتشر شده‌اند، ایفای نقش کرده‌اند. حضور آن‌ها بازتابی است از تغییر عظیم در دیدگاه عمومی نسبت به بازی‌های ویدیویی. حتی غول‌هایی مانند دیزنی نیز به ‌طور جدی وارد صنعت بازی شده‌اند. به‌ تازگی با سرمایه‌گذاری ۱.۵ میلیارد دلاری در شرکت Epic Games، بخشی از تلاش‌های دومین دوره ریاست باب ایگر برای تثبیت جایگاه دیزنی در صنعت بازی‌های ویدیویی را شکل داده‌اند.

در شرایط عادی، رشد کلی این صنعت باید همه را منتفع کند، مگر اینکه سوار بر کشتی U.S.S. Microsoft باشید که به نظر می‌رسد دچار نشتی شده است. کنسول‌های ایکس باکس سری ایکس و اس قرار بود از هر نظر ارتقایی بر ایکس باکس وان باشند. اما این پیشرفت‌ها هنوز آن‌چنان جذابیتی ایجاد نکرده‌اند؛ چرا که ایکس باکس وان که یک کنسول شکست خورده قلم‌داد می‌شد، همچنان دو برابر کنسول‌های نسل جدید فروش داشته است. وقتی این واقعیت را با اظهارات مت پیسکاتلا، کارشناس صنعت بازی از شرکت تحلیلی Circana ترکیب کنیم، کسی که معتقد است نسل فعلی کنسول‌ها از نقطه اوج فروش خود عبور کرده‌اند، تصویر نگران‌کننده‌ای برای تیم ایکس باکس ترسیم می‌شود.

اینطور که به نظر می‌رسد به روزهای پایانی رقابت کلاسیک پلی استیشن و ایکس باکس رسیده‌ایم

اوضاع زمانی وخیم‌تر به نظر می‌رسد که به آمار فروش کنسول‌ها در سال ۲۰۲۴ نگاه کنیم. بنا بر آمار استاتیستا، کنسول‌های ایکس باکس سری ایکس و اس در کل سال، کم‌تر از ۲.۵ میلیون دستگاه فروش داشته‌اند. این در حالی است که پلی ‌استیشن ۵ تنها در سه ‌ماهه اول ۲۰۲۴، به همین میزان فروش رسیده است. همچنین گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه بخش مربوط به تولید و توزیع نسخه‌های فیزیکی بازی‌ها توسط ایکس ‌باکس در حال تعطیلی است. این موضوع ارتباط نگران‌کننده‌ای با پاسخ‌های طفره‌آمیز این شرکت به گزارش‌هایی دارد که ادعا می‌کنند مایکروسافت قصد دارد فروش کنسول در منطقه EMEA (اروپا، خاورمیانه و آفریقا) را متوقف کند. اگر واقعا Xbox درگیر یک «جنگ کنسولی» بود، تمام این نشانه‌ها حاکی از اعلام عقب‌نشینی می‌داد.

اما ایکس ‌باکس عقب‌نشینی نمی‌کند، بلکه از پیش تسلیم شده است. در طول روند طولانی خرید اکتیویژن-بلیزارد، بیانیه‌ای از مایکروسافت که در یافته‌های واقعی این پرونده پیدا شد، نشان داد که این شرکت معتقد نیست بخش ایکس ‌باکس جنگ کنسول‌ها را باخته، بلکه فکر می‌کند اصلا هیچ شانسی برای پیروزی نداشته است. پس یک شرکتی که حول محور یک کنسول بازی ساخته شده، وقتی جدیدترین محصولش نتواند در فروش به مدل قبلی برسد و شرکت مادرش علنا به شکست آن اذعان کند، چه اتفاقی می‌افتد؟ از کسب‌وکار کنسول‌ها خارج می‌شود.

دیگر همه می‌دانند که ایکس باکس گیم پس به یک اولویت کلیدی برای این شرکت تبدیل شده است. اسناد داخلی فاش شده نشان داد که ایکس ‌باکس برای قرار دادن بازی‌های AAA مانند Grand Theft Auto 5 (۱۲ تا ۱۵ میلیون دلار در ماه) و Star Wars Jedi: Survivor (۳۰۰ میلیون دلار) در سرویس اشتراکی خود، چه مبالغی را پرداخت کرده است. جدی گرفتن چنین هزینه‌هایی توسط ایکس ‌باکس نشان‌ دهنده این موضوع است که این شرکت در حال گسترش بازار خود در بازی‌های ابری برای جهت‌ دادن به آینده خود است. این هدف به وضوح در کمپین تبلیغاتی اخیر مایکروسافت با عنوان «این ایکس ‌باکس است» دیده می‌شود که نشان می‌دهد شرکت می‌خواهد تصور بازیکنان از برند ایکس ‌باکس را بازتعریف کند. در واقع ایکس باکس دیگر فقط یک کنسول نیست، بلکه سرویسی است که همیشه در دسترس قرار دارد و یکی از آن‌ها می‌تواند سخت‌افزار باشد (و می‎تواند نباشد!).

چرا مایکروسافت مسیرش را تغییر داده است؟ درست است که ایکس‌ باکس در نسل‌های اخیر با مشکلاتی روبه‌رو بوده است، اما مگر بازار کنسول‌های بازی همچنان در صنعت حکم‌رانی نمی‌کند؟ شاید تعجب کنید، اما در سال ۲۰۲۴، از مجموع حدود ۳.۳ میلیارد گیمر در جهان، بیش از ۱.۹۳ میلیارد نفر از طریق دستگاه‌های موبایل بازی می‌کنند. این عدد البته شامل مادربزرگ‌هایی که Candy Crush Saga بازی می‌کنند هم می‌شود! اما بازی‌های موبایلی اکنون خیلی فراتر از مخاطبان معمولی و تفننی هستند. در دهه گذشته، این نوع بازی‌ها به سرعت به ستون اصلی بازار بازی‌های ویدیویی در میان همه نسل‌ها، به ‌ویژه نسل Z و نسل آلفا تبدیل شده‌اند. در سال ۲۰۲۴، ارزش کل بازار بازی‌های ویدیویی ۱۸۴.۳ میلیارد دلار تخمین زده شد که نیمی از آن، یعنی ۹۲.۵ میلیارد دلار، مربوط به بازی‌های موبایل بوده است (با رشد ۲.۸ درصدی نسبت به سال قبل). کنسول‌ها کجا قرار دارند؟ تنها با ۵۰.۳ میلیارد دلار یا ۲۷ درصد سهم بازار، کاهش ۴ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ را تجربه کرده‌اند. تعجبی ندارد که مایکروسافت می‌خواهد تلفن همراه شما را به یک ایکس‌ باکس تبدیل کند.

حالا دیگر بحث انتخاب نیست، هر کمپانی سیاست منحصربه‌فرد خود را پیش گرفته است

اما این یک اتفاق تازه نیست. در سال ۲۰۱۳، بازار بازی‌های موبایلی در آسیا، بازار غرب را به ‌شدت پشت سر گذاشته بود (به ‌اندازه ۷۵۹ درصد در کره جنوبی و ۲۸۰ درصد در چین). شاید فکر کنید که GTA V سودآورترین بازی سال ۲۰۱۳ بود، اما اشتباه می‌کنید. هر دو بازی Puzzle & Dragon و Candy Crush Saga به‌ترتیب ۱.۵ و ۱.۴ میلیارد دلار بیشتر از این غول راکستار درآمد داشتند. اگر به کل دهه ۲۰۱۰ نگاه کنید، متوجه می‌شوید که پنج بازی از پردرآمدترین بازی‌های آن زمان، موبایلی بودند. این عناوین شامل Crossfire، Monster Strike، Honor of Kings، Puzzle & Dragon و Clash of Clans می‌شوند. مطمئنم بیشتر کسانی که این متن را می‌خوانند، موسیقی آغازین Clash of Clans هنوز در ذهنشان حک شده است. این خود نشان دهنده فراگیری این بازار در میان گیمرها است.

تلفن‌های همراه تنها پلتفرمی نیستند که توجه کاربران را از کنسول‌ها منحرف کرده‌اند. هرچند رشد بازی‌های موبایلی انفجاری بوده، اما به ‌وضوح می‌توان دید که عادات گیمرها به‌ سمت علاقه‌ بیشتر به بازی‌های رایانه‌ای (PC Gaming) نیز تغییر کرده است. از سال ۲۰۱۴، هر سال به ‌طور میانگین ۵۹ میلیون گیمر جدید به جمع بازیکنان PC اضافه شده‌ است؛ به ‌طوری‌ که این تعداد از ۱.۳۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۴ به ۱.۸۶ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. شایان ذکر است که رشد چشم‎‌گیر ۲۰۰ میلیون نفری گیمرهای پیسی در سال ۲۰۲۰، به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ رخ داد؛ دوره‌ای که بسیاری از افراد خانه‌نشین به استریمینگ و بازی‌های کامپیوتری روی آوردند. اما صرف ‌نظر از اینکه آیا توئیچ (Twitch) باعث جذب آن‌ها شد یا نه، گیمرها به مرور از نظر فناوری آگاه‌تر و باسوادتر شدند؛ یاد گرفتند چگونه یک کامپیوتر قدرتمند بسازند، بهترین کارت‌های گرافیک (GPU) را بشناسند و حتی قطعات خود را اورکلاک کنند.

گسترش روز افزون بازار PC Gaming هم از جمله چیزهایی است که بازار کنسول‌های خانگی را تهدید می‌کند

در نتیجه، سهم بازار جهانی PC در صنعت بازی‌های ویدیویی در سال ۲۰۲۴ به ۴۱.۵ میلیارد دلار رسید. پس به نظر می‌رسد به ‌زودی بازی‌های کامپیوتری از کنسول‌ها پیشی خواهند گرفت، درست است؟ خب، شاید دقیقا این اتفاق رخ ندهد. طبق گزارش «Netzoo» در سال ۲۰۱۶، اختلاف ارزش بازار کنسول و PC حدود ۲.۳ میلیارد دلار بود؛ اما در سال ۲۰۲۴، این شکاف به ۹ میلیارد دلار رسیده است. بنابراین، با وجود پیشرفت‌های سخت‌افزاری، عرضه کارت‌های گرافیکی قدرتمندتر و مهارت‌های فنی نسل‌های Z و آلفا، بازار بازی‌های PC در حال فعلی رو به کاهش است. اگر این روند نزولی ادامه پیدا کند، خبر خوبی برای ایکس ‌باکس نیست، چرا که مایکروسافت ویندوز را خانه دوم ایکس‌ باکس کرده است.

اما چالش‌های ایکس ‌باکس فقط به سلطه‌ی بازی‌های موبایل و آینده‌ نامطمئن بازار PC محدود نمی‌شود. همان‌طور که در هر جنگی دو طرف وجود دارد، وقت آن رسیده که به جایگاه پلی ‌استیشن در این نبرد کنسولی نگاهی بیندازیم. خوشبختانه برای سونی، اوضاع کاملا خوب پیش می‌رود. در جدیدترین گزارش مالی‌اش، سونی اعلام کرده که تا به امروز ۷۵ میلیون دستگاه PS5 به فروش رسانده است، رقمی بسیار بالاتر از میزان فروش کنسول‌های نسل جدید ایکس باکس.

در نسل‌های آینده، سرویس‌های آنلاین حرف اول را در رقابت خواهند زد

فاصله میان این دو کنسول همچنان در حال افزایش است. آمارها نشان می‌دهد که در نوامبر ۲۰۲۴، به ازای هر یک دستگاه Xbox Series X/S که فروخته شد، پنج دستگاه پلی استیشن ۵ به فروش رسید (نسبتی که بدون شک با عرضه‌ PS5 Pro تقویت شده است). همچنین، بخش «بازی‌ها و خدمات شبکه‌ای» سونی، در ماه‌های پایانی ۲۰۲۴، رشد ۱۲.۳ درصدی در سوددهی داشته که بخش بزرگی از آن را مدیون فروش خوب بازی‌های انحصاری است. بازی Astro Bot تنها در کم‌تر از دو ماه، ۱.۵ میلیون نسخه فروخت و فروش نسخه Director’s Cut بازی Ghost of Tsushima از ۱۳ میلیون نسخه عبور کرده است.

آینده برای کنسول پلی استیشن ۵ بسیار روشن به نظر می‌رسد. پیرز هاردینگ-رولز، مدیر تحقیقات بازی‌ها در موسسه Ampere Analysis، پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۲۹، سونی ۱۰۶.۹ میلیون دستگاه کنسول PS5 خواهد فروخت. اما چشم‌انداز ایکس باکس سری ایکس و اس چطور است؟ طبق اسناد فاش‌ شده از مایکروسافت، این شرکت انتظار دارد تا سال ۲۰۲۷، چیزی حدود ۵۶ تا ۵۹ میلیون دستگاه بفروشد. هرچند این آمارها کاملا ‌قابل‌ مقایسه نیستند، اما در مجموع خبر خوبی برای مایکروسافت محسوب نمی‌شود.

برای اینکه مایکروسافت بتواند برتری خود را بازیابی کند، باید شکاف فروش ۵ به ۱ میان پلی ‌استیشن و ایکس ‌باکس را کاهش دهد، فروش سالانه‌اش را به‌طور چشم‌گیری افزایش دهد و همچنین سودآوری بازی‌های انحصاری‌اش را تقویت کند. اما پیش‌بینی‌ها چندان امیدوارکننده نیستند. از سوی دیگر، با توجه به رویکرد «بدون خط قرمز» فیل اسپنسر در خصوص عرضه بازی‌های ایکس ‌باکس برای پلتفرم‌هایی مانند پلی ‌استیشن و نینتندو سوییچ (که احتمالا شامل سری Halo هم خواهد شد)، می‌توان گفت که پلی ‌استیشن همین حالا هم برنده این رقابت شده است.

ایکس باکس، پلی استیشن و حتی نینتندو باید خود را برای رقابت با بازار بازی‌های موبایل آماده کنند

اما اگر به وضعیت پلی استیشن ۵ به‌ صورت جداگانه نگاه کنیم، تصویر متفاوتی شکل می‌گیرد. ۵۰ درصد از کاربران پلی ‌استیشن هنوز هم از کنسول PS4 استفاده می‌کنند و به PS5 مهاجرت نکرده‌اند؛ با وجود اینکه نسل جدید اکنون وارد نیمه دوم چرخه عمر خود شده است. چرا؟ یکی از دلایل مهم این است که از بین ۲۰ بازی پرفروش سال ۲۰۲۴ در آمریکا، تنها یک بازی واقعا انحصاری PS5 بوده است. این بازی Marvel’s Spider-Man 2 است که در رتبه ۱۹ قرار دارد. بازی Helldivers 2 هم در رتبه سوم دیده می‌شود، اما در روز عرضه برای PC نیز در دسترس بود. اگر از بازسازی‌های عناوین پلی استیشن ۴ صرف‌نظر کنیم، مجموعا فقط حدود ۱۵ بازی انحصاری واقعی برای پلی استیشن ۵ منتشر شده است. از نظر بسیاری از افراد، این تعداد بازی انحصاری کافی نیست تا قیمت بالای این کنسول را توجیه کند.

اگر پلی استیشن ۵ با قیمت استاندارد ۵۰۰ دلاری نتوانسته نظر همه را جلب کند، کاملا قابل ‌درک است که نسخه PS5 Pro با قیمت ۷۰۰ دلار با واکنش‌های متضاد و نه‌ چندان مثبت مواجه شده باشد. اجماع کلی میان خبرنگاران حوزه فناوری این است که شاید این ارتقا کمی زود و بی‌دلیل وارد بازار شده است، مخصوصا با توجه به اینکه بازی‌های تبلیغ ‌شده برای آن، عمدتا ریمسترهای نسل قبل با اندکی ارتقای گرافیکی بودند. وقتی IGN از کاربرانش نظرسنجی کرد، نتیجه بسیار روشن بود. بسیاری از افراد معتقد بودند که PS5 Pro ارزش خرید ندارد.

پس به ‌طور خلاصه، پلی استیشن ۵ هنوز یک کنسول یکه‌‎تاز محسوب نمی‌شود. البته این وضعیت به احتمال زیاد زمانی تغییر می‌کند که غول بزرگی مانند Grand Theft Auto 6 در اواخر امسال منتشر شود؛ عنوانی که قطعا به ستاره درخشان این نسل تبدیل می‌شود و اولین فرصتی خواهد بود که PS5 قدرت واقعی‌اش را به نمایش بگذارد.

کلام آخر

خب، آیا جنگ کنسول‌ها به پایان رسیده است؟ اگر از پشت عینک مایکروسافت به ماجرا نگاه کنیم، به نظر می‌رسد که این شرکت هیچ‌وقت باور نداشت بتواند بر سلطنت سونی پایان دهد. اگر سونی را در نظر بگیریم، کنسول جدیدش بدون شک موفق بوده، اما هنوز آن وزن و عظمت واقعی برای تبدیل شدن به یک جهش بزرگ را ندارد بیشتر شبیه یک جهش کوچک است تا یک انقلاب. برنده واقعی این جنگ کنسولی کسانی هستند که اصلا وارد این نبرد نشدند. شایعات مربوط به ورود شرکت‌های بازی‌سازی موبایلی به قلمرو کنسول‌ها، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. به‌ عنوان نمونه، گفته می‌شود Tencent قصد دارد Ubisoft را از خانواده گیلمو خریداری کند، شرکتی که پیش‌تر در سال ۲۰۲۱، Sumo Group را نیز تصاحب کرده بود.

بازی‌های موبایل اکنون به بخش کلیدی بقای مالی و سودآوری شرکت‌های بازی‌سازی تبدیل شده‌اند؛ به‌طوری که شرکت Take-Two Interactive ادعا می‌کند ۱۰ درصد از جمعیت جهان هر ماه یکی از بازی‌های زیرمجموعه‌اش یعنی Zynga را بازی می‌کنند. یعنی به احتمال زیاد، مادربزرگ شما که Zynga Poker یا Words with Friends 2 بازی می‌کند، در واقع در حال تامین بودجه برای توسعه‌ Grand Theft Auto 6 است، جمله‌ای که شاید پنج سال پیش غیرقابل‌تصور بود. پنج سال آینده صنعت بازی‌های ویدیویی، نه با این معیار که چه کسی سخت‌افزار قوی‌تری دارد، بلکه با این‌ معیار که چه شرکتی می‌تواند سرورهای ابری خود را سریع‌تر گسترش دهد، تعریف خواهد شد. جنگ کنسول‌ها تمام شده است، اما جنگ بازی‌های موبایلی و درگیری‌های کوچک‌تر ناشی از آن، تازه آغاز شده‌ است.

• آیا جنگ کنسول‌ها واقعا به پایان رسیده است؟

به نظر می‌رسد که دوران رقابت سنتی میان کنسول‌ها به‌ ویژه میان پلی ‌استیشن و ایکس ‌باکس، رو به پایان است. مایکروسافت دیگر تمایلی به رقابت مستقیم با سونی نشان نمی‌دهد و سونی نیز با وجود موفقیت PS5، هنوز نتوانسته یک جهش واقعی را رقم بزند. تمرکز بازار به ‌وضوح به سمت بازارهای جدیدی مثل بازی‌های موبایلی و ابری تغییر کرده است.

چه عاملی باعث شده بازی‌های موبایلی تا این حد مهم شوند؟

بازی‌های موبایل به دلیل دسترسی آسان، مخاطب گسترده و سودآوری بالا، اکنون به عنصر حیاتی بقای مالی شرکت‌های بازی‌سازی تبدیل شده‌اند. شرکت‌هایی مثل Take-Two اعلام کرده‌اند که میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان هر ماه بازی‌های موبایلی آن‌ها را بازی می‌کنند. همین امر باعث شده بازی‌های موبایل، نقشی تعیین‌کننده در توسعه بازی‌های بزرگی مانند GTA 6 داشته باشند.

• آینده صنعت بازی بیشتر به چه چیزی بستگی دارد؟

آینده صنعت بازی نه به سخت‌افزارهای قدرتمند کنسولی، بلکه به سرعت و گستردگی زیرساخت‌های ابری و بازی‌های آنلاین وابسته است. در پنج سال آینده، شرکت‌هایی که بتوانند سرویس‌های ابری قدرتمندتر و قابل‌دسترسی‌تری ارائه دهند، بیش از دارندگان سخت‌افزارهای کنسولی، تعیین‌کننده مسیر صنعت بازی خواهند بود.

منبع: IGN

بهترین بازی سولزلایک تاریخ چیه؟ میزگیم با امیدلنون @omidlennon