بعد از ۲۵ سال، باب اسفنجی هنوز در اعماق دریا بهترین زندگی را دارد
به بهانه ۲۵ ساله شدن انیمیشن «باب اسفنجی شلوارمکعبی»، یک انیماتور حرفه‌ای برای ما رمزگشایی می‌کند که چگونه سبک هنری جسورانه، طنز هوشمندانه و پتانسیل بی‌نظیر این اثر برای تبدیل شدن به میم (Meme)، یک پدیده فرهنگی چند دهه‌ای خلق کرده که امروز پرقدرت‌تر از همیشه به حیات خود ادامه می‌دهد.
در ربع قرن گذشته، این کمدی انیمیشنی آن‌چنان به یکی از ستون‌های جدایی‌ناپذیر فرهنگ عامه تبدیل شده که به‌راحتی می‌توان حضور همیشگی‌اش را امری بدیهی دانست. اما واقعیت این است که ایده ساخت یک انیمیشن درباره یک اسفنج دریایی سخنگو و دوستانش، هیچ‌گاه یک موفقیت تضمین‌شده نبود. این ایده به قدری عجیب است که بازنگری در سفر ۲۵ ساله و معجزه‌آسای این سریال—و آینده‌ای که با یک فیلم سینمایی جدید در پیش دارد—این پرسش اساسی را مطرح می‌کند: «باب اسفنجی» چگونه توانسته است معادلات را بر هم بزند و به یک پدیده موفق چند دهه‌ای و چند نسلی تبدیل شود؟
«باب اسفنجی» تقریباً در تمام جنبه‌های یک تولید انیمیشنی، از جمله کیفیت انیمیشن، طنز و جسارت سبکی، اثری برجسته است. با این حال، جیسون دوناتی (Jason Donati)، انیماتور برنده جایزه و استاد طراحی در دانشگاه نورث‌ایسترن، معتقد است که راز موفقیت بلندمدت این سریال فراتر از این ویژگی‌ها است.
دوناتی می‌گوید: «دلیلی که ما هنوز درباره باب اسفنجی صحبت می‌کنیم این است که این مجموعه، به قول معروف، شاخک‌هایی دارد که در دوره‌های مختلف زندگی، به مخاطبان گوناگون می‌رسد و فرهنگ عامه را به شیوه‌ای لمس می‌کند که نه فقط امروز، بلکه ده، بیست و حالا بیست و پنج سال بعد هم معنادار باقی می‌ماند.»
بخشی از راز موفقیت بلندمدت این سریال را می‌توان در همین جذابیت آن برای مخاطبان گوناگون جستجو کرد. امپراتوری «باب اسفنجی» امروز شامل سریال تلویزیونی اصلی، چهار فیلم سینمایی، دو اسپین‌آف (spinoff)، یک تئاتر موزیکال در برادوی (Broadway) و حتی حضور در سوپر بول است. این سریال که اکنون در فصل پانزدهم خود به سر می‌برد، همچنان از نظر فرهنگی در اوج اهمیت قرار دارد. طبق آمار نیکلودئون (Nickelodeon)، این برنامه در بیش از ۱۷۰ کشور جهان توزیع شده، به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده و در هر فصل به‌طور میانگین بیش از ۱۰۰ میلیون بیننده را به خود جذب می‌کند.
در عصر حاضر که پلتفرم‌های استریمینگ روزبه‌روز تولیدات انیمیشنی بیشتری را لغو یا از آرشیو خود حذف می‌کنند، تداوم یک برنامه طولانی‌مدت مانند «باب اسفنجی» یک اتفاق نادر و استثنایی به شمار می‌رود.
دوناتی توضیح می‌دهد که طنز و سبک سورئال «باب اسفنجی»، با ارجاعات هوشمندانه به آثار دیگر و شوخی‌های بصری سریعی که معمولاً از چشم کودکان دور می‌ماند، کیفیتی منحصربه‌فرد خلق کرده که توانسته است پلی میان نسل‌ها بسازد. این همان کیفیتی است که اغلب به انیمیشن‌های پیکسار (Pixar) با داستان‌های عمیق احساسی‌شان نسبت داده می‌شود، اما به عقیده دوناتی، خالقان «باب اسفنجی» حتی یک قدم فراتر رفته‌اند.
او می‌افزاید: «البته این رویکرد امروزه به یک استاندارد در صنعت انیمیشن تبدیل شده است؛ یعنی شما باید با گروه‌های سنی مختلف ارتباط برقرار کنید، مگر آنکه محصول شما مشخصاً برای کودکان خردسال، مانند برنامه‌های دیزنی جونیور (Disney Junior)، یا مخاطبان بزرگسال ساخته شده باشد.»
عمر «باب اسفنجی» اکنون به قدری طولانی شده است که به پدیده‌ای رسیده که دوناتی آن را «منحنی نسلی» می‌نامد. نسل هزاره (Millennials) که کودکی خود را با تماشای ماجراجویی‌های باب اسفنجی و دوستانش گذرانده‌اند، حالا این سریال را برای فرزندان خود پخش می‌کنند. در این بازبینی، والدین جنبه‌های جدیدی از سریال را کشف می‌کنند، در حالی که کودکانشان همان لذتی را تجربه می‌کنند که والدینشان سال‌ها پیش تجربه کرده بودند.
میم‌های اینترنتی نیز نقشی حیاتی در تداوم حیات چند نسلی این سریال ایفا کرده‌اند. کافی است در هر گوشه‌ای از اینترنت، به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی، چرخی بزنید تا بی‌درنگ با حداقل یک میم از باب اسفنجی روبه‌رو شوید.
اینکه این سریال تا این حد پتانسیل تبدیل شدن به میم را دارد، تا حدی یک خوش‌شانسی تاریخی است. نسلی که با «باب اسفنجی» بزرگ شد، همان نسلی است که جزو اولین خالقان میم در فضای اینترنت بود. دوناتی تأکید می‌کند که نمی‌توان نقش میم‌ها را در طولانی کردن عمر فرهنگی «باب اسفنجی» دست‌کم گرفت.
او می‌گوید: «شخصیت باب اسفنجی آن‌قدر در ذهنیت آن نسل حک شده که با خود یک پیشینه کامل و شناخته‌شده به همراه دارد. به همین دلیل من می‌توانم با استفاده از یک تصویر، بدون هیچ توضیح اضافه‌ای، منظور طنزآمیز خودم را منتقل کنم. رسیدن به چنین جایگاهی برای دیگر شخصیت‌ها و برندها بسیار دشوار است.»
دوناتی در پایان می‌گوید: «امروز نسلی وجود دارد که باب اسفنجی را بیشتر از میکی ماوس (Mickey Mouse) می‌شناسد. باب اسفنجی همچنان به سرگرم کردن ادامه می‌دهد؛ آن طنز بزن‌بکوب کلاسیک را در کنار معصومیت دوست‌داشتنی‌ای دارد که نسل پس از نسل با آن ارتباط برقرار می‌کنند. و من پایانی برای این روند نمی‌بینم.»
منبع: news.northeastern
اعترافات جنجالی یوتیوبرهای فارسی؛ میزگیم با بیگزموگ
نظرات