نقد و بررسی فیلم ماده (The Substance)
ماده (The Substance) یکی از هنجارشکن‌ترین فیلم‌های اخیر سینما است که چند سالی می‌شد که نظیرش آن قدر استقبال خوبی دریافت نکرده بود. همیشه انتقادهای مختلفی به استانداردهای زیبایی وارد می‌شود. ولی هیچکدام به این اندازه آن قدر دلهره‌آور و تاثیرگذار نبوده است. در واقع «ماده» ژانر علمی – تخیلی با وحشت جسمانی (Body Horror) را ترکیب می‌کند؛ ژانری که معمولا با آثار دیوید کراننبرگ مانند ویدودروم (Videodrome) و اسکنرها شناخته می‌شود. در این مطلب به نقد و بررسی ماده می‌پردازیم.
همه چیز برای شهرت
داروی معجزه‌گر بازار سیاه
دمی مور نقش ستاره تلویزیونی مسنی به نام الیزابت اسپارکل را بازی می‌کند که مجری برنامه ایروبیک است. او ۵۰ سال دارد و دیگر مانند سابق نزد مردم و تهیه‌کننده‌ها طرفدار ندارد. برای همین الیزابت را بازنشسته می‌کنند. این رویداد شوک زیادی به الیزابت وارد می‌کند. طوری که نمی‌تواند باور کند، سنش بالا رفته است و در چنین برنامه‌هایی جایی ندارد.
روزی اسپارکل درباره دارویی غیرقانونی و شگفت‌انگیز به نام ماده خبردار می‌شود؛ دارویی که می‌تواند بدن انسان را زیبا و جوان کند. سریع آن را تهیه و مصرف می‌کند. سپس پرسونایی جذاب و دلربا از الیزابت خلق می‌شود. او این شخصیت را سو می‌نامد. اثرات ماده به گونه‌ای است که هر دو هفته یک بار پرسوناهایشان با هم عوض می‌شود.
اضمحال و شکستگی
وقتی که نظر دیگران در اولویت اول قرار می‌گیرد.
در ادامه شخصیت سو محبوب‌تر و مشهورتر می‌شود. در حالی که نوعی از خود بیگانگی و شکافی روحی در الیزابت شکل می‌گیرد. تا جایی که حتی نسبت به اوایل فیلم نیز بیشتر حس زوال و افسردگی به او دست می‌دهد؛ بنابراین جنگی بین الیزابت و سو برای تصاحب بدن مشترکشان آغاز می‌شود.
انتخاب دمی مور برای چنین نقشی جالب است؛ در واقعیت مور در دهه ۸۰ و ۹۰ معروف بود و در هر نوع فیلمی بازی می‌کرد. اما نسل‌های جدید کمتر او را می‌شناسند. پس عجیب نیست، مور با این کاراکتر ارتباط برقرار کند و بازی بسیار خوبی ارائه دهد. از طرفی مارگارت کوالی از ستاره‌های نوظهور سینما به شمار می‌آید که اخیرا با یورگوس لانتیموس در انواع مهربانی همکاری داشته است. همین شباهت‌ها و ویژگی‌ها نقش‌هایشان را در ماده ملموس‌تر می‌کند.
اوایل ماده اسپارکل ستاره‌اش را در پیاده‌روی مشاهیر هالیوود دریافت می‌کند. ابتدا خوشحال است. ولی به مرور از این که می‌بیند کسی او را به یاد نمی‌آورد و نمی‌داند چه کسی است. احساس پوچی و افسردگی می‌کند. البته هاروی (دنیس کواید) تهیه‌کننده برنامه هم نقش زیادی در حال وخیم الیزابت ایفا می‌کند. چون هاروی به هیچ چیزی در برنامه‌اش جز جذابیت جنسی اهمیت نمی‌دهد. برای همین همیشه حس بدی به اسپارکل منتقل می‌کند. تا حدی که می‌توان هاروی را به عنوان ویلن اصلی فیلم در نظر گرفت.
الهامی از کارهای دیوید لینچ و کراننبرگ
نمایی از درخشش (بالا) و ماده (پایین)
کورالی فارژا کارگردان ماده بسیاری از نماها و سکانس‌های فیلم را از کارگردانان مطرحی مثل کوبریک الهام گرفته است. بعضی اوقات تاثیر دیوید کراننبرگ و لینچ را نیز می‌توان مشاهده کرد؛ کراننبرگ که یکی از شاخص‌ترین و بهترین کارگردان‌های (Body Horror) به شمار می‌رود. حتی قبل از این در ویدیودروم علمی – تخیلی و وحشت جسمانی را تلفیق کرد و اثری دلهره‌آور و پر از تعلیق ساخت. ویژگی سورئال و اغراق‌آمیز همیشه در کارهای لینچ به چشم می‌خورد که در ماده نیز به کار رفته است.
نکته جالبی که در (The Substance) وجود دارد این است که در آن دیالوگ کمی وجود دارد. با این حال بدون گفتن دیالوگ خاصی فیلم پیام و داستانش را به بیننده می‌گوید. علاوه بر این دمی مور برای نقشش سنگ تمام می‌گذارد. در حالی که مارگارت کوالی و دنیس کواید بازی بی‌نظیری ارائه می‌دهند. ولی با اختلاف کمی بهترین نقش‌آفرینی به مور تعلق دارد. او بیشتر احساساتش را از طریق چهره‌اش به بیننده منتقل می‌کند. با وجود این که حرف خاصی نمی‌زند. به همین خاطر ممکن است در اسکار ۲۰۲۵ اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کند.
افت ماده از نیمه دوم
ویران‌شدن جسم و روح الیزابت
ماده با وجود ویژگی‌های مثبتش سکانس‌های اضافی زیادی دارد. فارژا درونمایه فیلم را تا جایی که در توانش است می‌خواهد به بیننده القا کند. این کار به روایتش آسیب جدی وارد می‌کند. در صورتی که درونمایه‌اش کاملا از اواسط فیلم مشخص است و دلیلی برای این همه پافشاری وجود ندارد.
شخصیت‌های جانبی داستان اکثرا شبیه یکدیگر هستند. مردها منحرف یا چشم‌چران هستند. زن‌ها هم فرقی با سو ندارند. در واقع نویسنده کاراکترهای فرعی را انگار از روی هم کپی پیست کرده است. امکان دارد این کار را پوچ جلوه‌دادن فضای اثر انجام داده باشد. اما در هر حال نتیجه کار تمیز و حساب‌شده نیست.
تازگی‌ها فیلم‌هایی مانند زن جوان آینده‌دار (The promising young woman) ساخته می‌شوند که می‌گویند، مردها بدترین موجودات عالم هستند. مسلما شدت این دیدگاه در (The Substance) از زن جوان آینده‌دار کمتر است؛ زیرا تقریبا همه کاراکترهای مرد و زن در یک سطح قرار دارند. اما این موضوع درباره زن جوان آینده‌دار صدق نمی‌کند. چنین طرز فکری شاید برای زن‌ها جالب باشد، اما ناخودآگاه حس منفی به مردان در جامعه می‌بخشد.
در یک کلام
به طور کلی (The Substance) اثری دلهره‌آور، بامزه، ترسناک و غم‌انگیز با پایانی به یاد ماندنی محسوب می‌شود. امکان ندارد پس از تماشای فیلم پایانش را فراموش کنید. شما آن را دوست دارید یا از آن متنفر می‌شوید. چون تمام سرخوردگی‌ها و تضادهای درونی الیزابت در نقطه غیرقابل بازگشتی به اتمام می‌رسد. به هر حال برای کسانی که با ژانر وحشت جسمی ارتباط برقرار نمی‌کنند، توصیه نمی‌شود. نظر شما درباره ماده چیست؟ آیا آن را به بقیه پیشنهاد می‌دهید؟
منبع: flixist
سام صابری و اولین کمپ کویری گیمینگ جهان | ولاگ کویری گیمینگ@samsaberi
نظرات