رتبه‌بندی ۱۰ فیلم جنایی حماسی برتر تاریخ سینما

فیلم‌های حماسی همیشه درباره جرم و جنایت نیستند. وقتی اسم «اپیک» می‌آید، معمولاً ذهنمان می‌رود سمت فیلم‌های جنگی، مثل فرار بزرگ درباره جنگ جهانی دوم یا اینک آخرالزمان درباره جنگ ویتنام. این ژانر گاهی هم سراغ چهره‌های تاریخی می‌رود، مثل فیلم Malcolm X ساخته اسپایک لی. با این حال، بعضی از فیلم‌های حماسی به سراغ دنیای تبهکاران می‌روند؛ یا زندگی واقعی مجرمان و سازمان‌های جنایی را در مقیاسی بزرگ روایت می‌کنند، یا داستانی کاملاً جنایی را با ابعاد گسترده و نفس‌گیر تعریف می‌کنند.

فیلم‌هایی که در ادامه می‌آیند، دقیقاً در همین دسته قرار می‌گیرند. همه آن‌ها یا بیش از سه ساعت زمان دارند یا آن‌قدر به ۱۸۰ دقیقه نزدیک هستند که بتوان با خیال راحت گفت تماشایشان یک تجربه سه‌ساعته کامل است. تجربه‌ای که معمولاً بدون توقف برای استراحت، خوردن یک میان‌وعده یا حتی یک وقفه کوتاه ممکن نیست. اگر هم به فیلم‌های جنایی علاقه دارید و هم از روایت‌های بلند و پرجزئیات لذت می‌برید، دیدن این آثار باید در اولویت فهرست تماشای شما قرار بگیرد.

۱۰. Casino 1995

رابرت دنیرو در یکی از سردترین نقش‌های دوران اسکورسیزی

کم‌کم عادت کنید که نام مارتین اسکورسیزی چند بار در این فهرست تکرار شود. او عاشق ساختن فیلم درباره مجرمان است و هیچ ترسی هم از زمان‌های طولانی ندارد. Casino نمونه روشنی از این علاقه است. فیلم از نظر سبک و ساختار یادآور Goodfellas است، اما همه چیز در این‌جا بزرگ‌تر، خشن‌تر و بدبینانه‌تر به نظر می‌رسد. اسکورسیزی همان دنیای آشنا را می‌سازد، اما این بار آن را تا مرزی که مخاطب می‌تواند تحمل کند پیش می‌برد.

Casino حال‌وهوایی کاملاً حماسی دارد و همین باعث می‌شود زمان طولانی و خشونت شدیدش بیشتر به چشم بیاید. حتی برای طرفداران اسکورسیزی هم تماشای آن همیشه آسان نیست. میزان خشونت از Goodfellas هم فراتر می‌رود و فضای فیلم به‌طور مداوم سنگین‌تر و تلخ‌تر می‌شود. فیلم نگاهی بی‌رحمانه به دورانی دارد که مافیا عملاً شهر لاس‌وگاس را اداره می‌کرد. Casino با سماجت نشان می‌دهد این بازی قدرت در نهایت برای هیچ‌کدام از آدم‌های درگیر پایان خوشی نداشت و همه به نوعی بازنده بودند.

۹. A Brighter Summer Day 1991

فیلمی طولانی، تاریک و فراموش‌نشدنی از ادوارد یانگ

A Brighter Summer Day فیلمی طولانی است که اصلاً عجله‌ای برای جلو رفتن ندارد. حتی از مرز سه ساعت هم عبور می‌کند و چیزی نمانده به چهار ساعت برسد. اگر فقط بخواهیم داستان را تعریف کنیم، شاید خیلی حماسی به نظر نرسد. فیلم بیشتر درباره پسری نوجوان است که در حال بزرگ شدن است و کم‌کم پایش به دنیای جرم و خشونت باز می‌شود. اما همین مسیر به ظاهر ساده، به شکلی آرام و دقیق تبدیل به روایتی بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌شود.

نکته مهم این است که عناصر جنایی فیلم در ابتدا چندان پررنگ نیستند و هرچه به پایان نزدیک می‌شویم، اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود توضیح بیشتر، خطر لو دادن داستان را داشته باشد. چیزی که می‌توان با اطمینان گفت این است که A Brighter Summer Day در بسیاری از لحظات بسیار تاریک و سنگین است. هم باید آماده زمان طولانی فیلم باشید و هم مواجهه با موضوعات سخت و تلخ. با این حال، فیلم به‌شکلی خیره‌کننده ساخته شده و تجربه‌ای کاملاً منحصربه‌فرد ارائه می‌دهد که به‌راحتی از ذهن پاک نمی‌شود.

۸. Gangs of New York 2002

نیویورک قرن نوزدهم، جایی که خشونت قانون خودش را دارد

در مقایسه با دیگر فیلم‌های جنایی مارتین اسکورسیزی، Gangs of New York معمولاً آن‌قدر که باید مورد توجه و تحسین قرار نمی‌گیرد. حتی بعضی‌ها معتقدند قرار دادن آن بالاتر از Casino می‌تواند یک نظر جنجالی باشد. با این حال، اگر قرار باشد درباره فیلم‌هایی حرف بزنیم که واقعاً حس یک اثر حماسی را منتقل می‌کنند، نمی‌شود به‌سادگی از Gangs of New York عبور کرد. ارزش تولید فیلم بسیار بالاست، داستان گسترده و چندلایه پیش می‌رود و با تعداد زیادی شخصیت طرف هستیم که باید در طول روایت آن‌ها را دنبال کنیم.

بخش زیادی از فیلم حول محور انتقام می‌چرخد، اما در مقیاسی بزرگ‌تر، Gangs of New York تلاش می‌کند نوری بیندازد روی گذشته خشن و تقریباً فراموش‌شده شهر نیویورک. گذشته‌ای که در پایان فیلم، به شکلی تأثیرگذار به زمان حال می‌رسد و همین موضوع باعث می‌شود سکانس‌های پایانی ارزش تمام مسیر را داشته باشند. البته نباید فراموش کرد که ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ابتدایی فیلم هم فوق‌العاده است و از همان ابتدا ضربه خودش را می‌زند. بیشتر بحث‌ها و انتقادها معمولاً به بخش‌های میانی برمی‌گردد، نه آغاز و پایان قدرتمند فیلم.

۷. Scarface 1983

آل پاچینو در یکی از افراطی‌ترین نقش‌های کارنامه‌اش

Scarface محصول ۱۹۸۳ در واقع بازسازی و به‌روزرسانی فیلمی گانگستری با همین نام است که اولین بار در سال ۱۹۳۲ ساخته شد و خط داستانی کلی مشابهی داشت. به نظر می‌رسد هدف این نسخه جدید آن بود که هر چیزی را که در دهه ۳۰ شوکه‌کننده یا هشداردهنده به نظر می‌رسید، برای دهه ۸۰ چند برابر کند. نتیجه هم فیلمی شد که تقریباً می‌خواهد در همه‌چیز از نسخه اصلی جلو بزند؛ چه در شدت، چه در اغراق و چه در نمایش صعود خیره‌کننده و سقوط فاجعه‌بار یک تبهکار. این رویکرد گاهی به نفع فیلم تمام می‌شود و گاهی نه، اما در هر حال Scarface 1983 اثری است که نمی‌شود بی‌تفاوت از کنارش گذشت.

بخشی از این بزرگ‌نمایی، به زمان طولانی فیلم برمی‌گردد؛ جایی که مدت زمان نزدیک به سه ساعت، کاملاً با روحیه افراطی داستان هماهنگ است. آل پاچینو هم در اوج اغراق بازی می‌کند، فحش و خشونت فراوان است، موسیقی پر سر و صدا و کاملاً حال‌وهوای دهه ۸۰ دارد و استفاده جسورانه از رنگ‌ها همه‌جا به چشم می‌آید. همه‌چیز بیش از حد است، اما دقیقاً به همین دلیل تأثیرگذار می‌شود. Scarface تجربه‌ای نفس‌گیر و حیرت‌انگیز است و واقعاً سخت می‌شود تصور کرد کسی بخواهد دوباره سراغ این داستان برود و بتواند از نظر هیاهو و جسارت، نسخه ۱۹۸۳ را پشت سر بگذارد.

۶. Heat 1995

یکی از ماندگارترین سرقت‌های تاریخ سینما

Heat را نمی‌شود فقط یک فیلم جنایی نامید و از کنارش رد شد. درست است که جرم و جنایت نقش مهمی در داستان دارد، اما فیلم در عین حال یک درام عمیق و surprisingly احساسی هم هست. ماجرا حول دو مرد می‌چرخد که شباهت‌های زیادی به هم دارند، اما در دو سوی کاملاً متفاوت قانون ایستاده‌اند. یکی یک سارق حرفه‌ای بانک است و دیگری کارآگاهی که با وسواس و سماجت می‌خواهد او را به دام بیندازد، حتی اگر این تعقیب همه‌چیز زندگی‌اش را تحت تأثیر قرار دهد. همین دوگانگی، قلب تپنده فیلم را شکل می‌دهد و باعث می‌شود Heat فراتر از یک روایت ساده پلیسی عمل کند.

این فیلم یکی از ماندگارترین سکانس‌های سرقت تاریخ سینما را در خود دارد و همین به‌تنهایی برای دیدنش کافی است. از طرف دیگر، Heat اولین باری است که آل پاچینو و رابرت دنیرو واقعاً روبه‌روی هم و در یک صحنه بازی می‌کنند، اتفاقی که برای بسیاری از تماشاگران یک لحظه تاریخی به حساب می‌آید. فهرست بازیگران آن‌قدر پرستاره است که شمردن همه‌شان کار ساده‌ای نیست، اما مهم‌تر از اسم‌ها، کیفیت کار است. Heat در بازیگری، فیلمنامه، کارگردانی و تدوین، در بالاترین سطح ممکن قرار دارد و نشان می‌دهد چطور می‌شود یک فیلم طولانی و پرجزئیات ساخت که حتی لحظه‌ای هم خسته‌کننده نشود.

۵. Gangs of Wasseypur 2012

حماسه‌ای پنج‌ساعته از دل سینمای هند

دیدن فیلمی درباره دار و دسته‌های نیویورک جذاب است، اما Gangs of Wasseypur نشان می‌دهد که دنیای گانگسترها فقط به آمریکا محدود نمی‌شود. این فیلم از نظر مدت زمان حتی از بسیاری از آثار حماسی هم فراتر می‌رود. بیش از پنج ساعت طول می‌کشد و در دو بخش ساخته شده است. با این حال، چون هر دو بخش در یک سال اکران شدند و قسمت دوم دقیقاً ادامه قسمت اول است، می‌شود آن را یک فیلم بسیار طولانی و یکپارچه در نظر گرفت. تجربه تماشایش بیشتر شبیه غرق شدن در یک جهان کامل است تا دیدن یک فیلم معمولی.

واژه «غول‌پیکر» واقعاً برازنده این اثر است. Gangs of Wasseypur داستان چند نسل از دو خانواده را روایت می‌کند که طی دهه‌ها با هم درگیرند و برای کنترل منطقه واسی‌پور در شهر دانباد هند می‌جنگند. فیلم پر از تعلیق است و مسیر داستان دائماً مخاطب را غافلگیر می‌کند. خشونت در آن بی‌پرده و بی‌رحمانه است و انرژی روایت لحظه‌ای افت نمی‌کند. در نهایت، این فیلم آن‌قدر گسترده و جاه‌طلبانه ساخته شده که بدون اغراق می‌تواند کنار کلاسیک‌های بزرگ سینمای گانگستری بایستد و حتی با آن‌ها رقابت کند.

۴. Once Upon a Time in America 1984

خاطره، خیانت و جنایت در گذر چند دهه

Once Upon a Time in America داستانی را روایت می‌کند که چندین دهه را در بر می‌گیرد و زندگی یک گروه مرکزی از شخصیت‌ها را از کودکی تا بزرگسالی دنبال می‌کند. در سال‌های نوجوانی، آن‌ها کم‌کم به فعالیت‌های مجرمانه نزدیک می‌شوند و این سبک زندگی برایشان جذاب و فریبنده به نظر می‌رسد. اما وقتی به بزرگسالی می‌رسند، دیگر با چند جوان شرور طرف نیستیم، بلکه با گانگسترهایی کامل روبه‌رو می‌شویم که از دوران منع الکل در آمریکا استفاده می‌کنند و با قاچاق مشروبات غیرقانونی، ثروت عظیمی به دست می‌آورند.

در ادامه، اتفاقات دیگری رخ می‌دهد؛ یا دقیق‌تر بگوییم، بسیاری از این اتفاقات مهم در همان ابتدای فیلم دیده می‌شوند، اما معنای واقعی آن‌ها تازه در بخش‌های پایانی روشن می‌شود. Once Upon a Time in America از نظر ساختار روایی بسیار جاه‌طلبانه است و هیچ‌وقت از نشان دادن بی‌رحمی و ویرانگری دنیای تبهکاران عقب نمی‌کشد. فیلم با دقت بررسی می‌کند که گذر زمان با یک انسان غیراخلاقی چه می‌کند و چگونه گذشته، آرام‌آرام به سراغش برمی‌گردد. اتفاقات و لایه‌های داستان آن‌قدر زیاد است که زمان طولانی فیلم نه‌تنها آزاردهنده نیست، بلکه کاملاً به‌جا به نظر می‌رسد. این اثر بدون تردید یکی از بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین دستاوردهای سرجیو لئونه در مقام یک فیلمساز است.

۳. The Irishman 2019

بازگشت اسکورسیزی به دنیای مافیا با نگاهی متفاوت

مثل Once Upon a Time in America، فیلم The Irishman هم رابرت دنیرو را در مرکز داستان دارد و روایتش درباره مردی است که زندگی‌اش را غرق در خشونت و جرم‌وجنایت گذرانده و حالا به گذشته نگاه می‌کند. از نظر احساسی و روایی، شباهت‌هایی میان این دو فیلم حماسی وجود دارد، اما از نظر سبک و حال‌وهوا، کاملاً مسیرهای متفاوتی را می‌روند. حتی از نظر فنی هم تفاوت جالبی میان آن‌ها دیده می‌شود. در The Irishman بازیگران مسن‌تر باید نسخه جوان‌تر خودشان را بازی کنند، در حالی که در Once Upon a Time in America، دنیرو و بیشتر بازیگران در زمان ساخت فیلم جوان‌تر یا میانسال بودند و در بعضی صحنه‌ها مجبور می‌شدند پیرتر از سن واقعی‌شان بازی کنند.

با این حال، The Irishman فقط یک حماسه جنایی نیست. این فیلم شاید حتی بیشتر از آنکه درباره جرم باشد، یک درام شخصیت‌محور و تکان‌دهنده درباره پیری، مرگ و حسرت است. فیلم بدون ترس به سراغ این مفاهیم می‌رود و تماشاگر را وادار می‌کند با عواقب یک عمر انتخاب‌های خشونت‌آمیز روبه‌رو شود. بعضی بخش‌های فیلم با انتقادهایی مواجه شده‌اند، اما اگر از زاویه فیلمسازی به آن نگاه کنیم، The Irishman اثری بسیار قابل توجه است و حتی می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین فیلم‌های حماسی مارتین اسکورسیزی تا امروز دانست.

۲. The Godfather 1972

فیلمی که تعریف سینمای جنایی را تغییر داد

شاید ادعای بزرگی به نظر برسد، اما The Godfather در سال ۱۹۷۲ عملاً تعریف تازه‌ای از این ارائه داد که یک فیلم جنایی می‌تواند چه باشد. بد نیست یادآوری کنیم که تمام فیلم‌هایی که پیش از این نام برده شدند، در دنیایی ساخته شده‌اند که The Godfather از قبل وجود داشته است. این فیلم با زمانی نزدیک به سه ساعت، بدون تردید یک اثر حماسی به حساب می‌آید. تعداد زیادی شخصیت در داستان حضور دارند که یا مسیرهای دراماتیک عمیقی را طی می‌کنند، یا به شکلی تراژیک از داستان حذف می‌شوند، یا ظرفیت واقعی‌شان برای مخاطب نگه داشته می‌شود تا در دنباله سال ۱۹۷۴ بیشتر شکوفا شود.

اگر فقط روی The Godfather 1972 تمرکز کنیم، این فیلم نقشی اساسی در تبدیل آل پاچینو به یک ستاره بزرگ داشت. از طرف دیگر، مارلون براندو را هم در یکی از ماندگارترین نقش‌های تاریخ سینما به تصویر کشید و او را دوباره به جایگاهی نزدیک به اوج دوران جوانی‌اش در دهه ۵۰ رساند. درباره The Godfather واقعاً چیز زیادی باقی نمانده که گفته نشده باشد. فیلمی که بارها ستایش شده، بارها به آن ارجاع داده‌اند، بارها تقلید و حتی با آن شوخی شده، و همچنان درباره‌اش صحبت می‌شود. و البته، صحبت از دنباله‌اش داستان دیگری است…

۱. The Godfather Part II 1974

یکی از بزرگترین فیلم‌های تاریخ سینمای جنایی

بله، کاملاً ممکن است The Godfather Part II حتی از The Godfather هم بهتر باشد. یا اگر هم بهتر نباشد، باز هم کاملاً حق دارد که در رتبه اول این فهرست قرار بگیرد، چون از فیلم اول هم حماسی‌تر، هم گسترده‌تر و هم جاه‌طلبانه‌تر است. این‌بار با فیلمی طرف هستیم که لحنی تیره‌تر و واقع‌گرایانه‌تر دارد. هر چیزی که در The Godfather حال و هوای رمانتیک یا تلخ و شیرین داشت، اینجا یا کاملاً کنار گذاشته شده یا به شکلی تاریک‌تر و خشن‌تر بازتعریف شده است. نتیجه، فیلمی است که حس ناامیدی عمیقی را به مخاطب منتقل می‌کند و بدون تعارف، ضربه‌هایش را وارد می‌کند.

فیلم اول لحظات تراژیک زیادی داشت، اما The Godfather Part II اثری است که واقعاً حس یک تراژدی تمام‌عیار را منتقل می‌کند. بعدها تلاش شد این فضای تراژیک حتی پررنگ‌تر شود، به‌ویژه در The Godfather Part III، اما آن تلاش هیچ‌وقت به نتیجه دلخواه نرسید. قسمت دوم همان جایی است که همه‌چیز درست سر جای خودش قرار می‌گیرد. فیلمی که به‌سختی می‌شود ایرادی جدی به آن گرفت، روایتش کاملاً درگیرکننده است و بسیاری آن را بزرگ‌ترین دستاورد کارگردانی فرانسیس فورد کاپولا در تمام دوران حرفه‌ای‌اش می‌دانند.

وقتی روایت جنایت به یک حماسه سینمایی تبدیل می‌شود

این ده فیلم نشان می‌دهند که وقتی ژانر جنایی با روایت‌های بلند، شخصیت‌پردازی عمیق و جاه‌طلبی سینمایی ترکیب می‌شود، نتیجه می‌تواند چیزی فراتر از یک داستان درباره جرم و جنایت باشد. این آثار فقط درباره خلافکارها نیستند، بلکه درباره قدرت، طمع، سقوط، گذر زمان و انتخاب‌هایی‌اند که آدم‌ها را آرام‌آرام به نقطه‌ای بی‌بازگشت می‌رسانند. از لاس‌وگاس اسکورسیزی گرفته تا خیابان‌های نیویورک، از خانواده‌های مافیایی ایتالیا تا نبردهای خونین در هند، هرکدام از این فیلم‌ها دنیایی کامل می‌سازند که مخاطب را برای ساعت‌ها در خود غرق می‌کند.

نکته جذاب اینجاست که بیشتر این فیلم‌ها با وجود زمان طولانی‌شان، هرگز خسته‌کننده نمی‌شوند. چون در دل این روایت‌های مفصل، انسان‌هایی حضور دارند که ضعف‌ها، ترس‌ها و جاه‌طلبی‌هایشان آشناست. شاید به همین دلیل است که این آثار سال‌ها بعد از اکران هم همچنان دیده می‌شوند، درباره‌شان بحث می‌شود و الهام‌بخش نسل‌های بعدی فیلم‌سازان هستند. به نظرتان جای کدام فیلم جنایی حماسی در این فهرست خالی است؟ کدام اثر را دوست داشتید در این لیست ببینید یا فکر می‌کنید می‌توانست رتبه بالاتری داشته باشد؟

منبع: Collider

پیشنهادی‌های گیمینگ امید لنون که نباید از دست بدی