رتبه‌بندی ۱۰ فیلم برتر ژانر تریلر معمایی تاریخ سینما

در سینمای تریلر و معمایی، چیزی به اندازه پیچ‌وخم‌های غیرمنتظره و فضای رازآلود نمی‌تواند مخاطب را درگیر کند. این ژانر سال‌هاست که با افزایش تدریجی تنش و بازی هوشمندانه با اطلاعات، به یکی از جذاب‌ترین تجربه‌های سینمایی تبدیل شده است. بهترین فیلم‌های این سبک، نمونه‌ای تمام‌عیار از روایت‌پردازی دقیق هستند؛ آثاری که از نیمه‌حقیقت‌ها، سکوت‌ها و ندانستن‌ها بیشترین تعلیق ممکن را بیرون می‌کشند و در همان حال، شخصیت‌هایشان را در تار عنکبوتی از جرم، توطئه و قتل گرفتار می‌کنند.

این ژانر پر از آثار چشمگیر است و برای هر فیلمی که در این فهرست حضور دارد، چندین عنوان شایسته دیگر وجود دارد که ناچار حذف شده‌اند. با این حال، چه درباره شاهکارهای مدرن صحبت کنیم که با مهارت فوق‌العاده حسی از ترس و تعلیق را در دل مخاطب زنده می‌کنند، و چه درباره کلاسیک‌هایی که دهه‌هاست معیار تنش و تعلیق در سینما محسوب می‌شوند، نتیجه یکی است: این فیلم‌ها بهترین تریلرهای معمایی تمام دوران‌اند.

۱۰. Picnic at Hanging Rock ۱۹۷۵

دختربچه‌ها و معلمی که در دل رمز و راز هنگینگ راک گم می‌شوند

فیلم Picnic at Hanging Rock یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار موج نوی سینمای استرالیاست و بسیاری آن را از بهترین فیلم‌های تاریخ این کشور می‌دانند. این اثر به‌جای آنکه یک تریلر جنایی کلاسیک باشد، بیشتر به تأملی شاعرانه و در عین حال هول‌برانگیز درباره رمزآلودی سرزمین‌های کهن و تأثیر یک تراژدی بر بافت یک جامعه تبدیل می‌شود. داستان در اوایل دهه ۱۹۰۰ می‌گذرد؛ جایی که دانش‌آموزان یک مدرسه دخترانه در روز ولنتاین به گردش علمی در منطقه صخره‌ای Hanging Rock می‌روند. اما این سفر ظاهراً ساده، با ناپدید شدن سه دانش‌آموز و یک معلم پس از مواجهه با نیرویی ناشناخته و شوم، به کابوسی واقعی بدل می‌شود. هرچه زمان می‌گذرد و اثری از این چهار نفر پیدا نمی‌شود، شایعات، حرف‌های پشت‌پرده و رسوایی‌ها مثل سایه‌ای سنگین مدرسه را در بر می‌گیرد.

پیتر ویر، کارگردان فیلم، فضایی غلیظ از اندوه انسانی و رازآلودگی ناآرام‌کننده می‌سازد؛ فضایی که مخاطب را نه‌فقط در رنج ناشی از ندانستن، بلکه در نوعی حس تسلیم دردناک غوطه‌ور می‌کند؛ حسی که هرچه بی‌پاسخ‌ماندن پرسش‌ها ادامه پیدا می‌کند، عمیق‌تر می‌شود. پایان فیلم نیز این تنش روانی را رها نمی‌کند. مخاطب با احساسی پایدار از اضطراب و هراس سالن را ترک می‌کند؛ احساسی که باعث شده Picnic at Hanging Rock یکی از مرموزترین، تاریک‌ترین و گیج‌کننده‌ترین تریلرهای معمایی تاریخ سینما به شمار بیاید.

۹. Mulholland Drive ۲۰۰۱

تریلری اسرارآمیز و سوررئال از دیوید لینچ

Mulholland Drive مثل بسیاری از آثار دیوید لینچ، از هرگونه دسته‌بندی مشخص سر باز می‌زند. با این حال، فیلم سرشار از نوعی تعلیق ملموس است؛ تعلیقی که مستقیماً از فضا و روایت رازآلود و معماگونه آن سرچشمه می‌گیرد. حاصل کار فیلمی غیرعادی و هیپنوتیزم‌کننده است. این اثر ترکیبی است از یک معمای نئونوآر جذاب و پیچیدگی‌های عاشقانه چشم‌نواز. هم‌زمان کاوشی تیزبینانه و رویاگونه در تاریک‌ترین گوشه‌های هالیوود و زندگی کسانی که در آن حضور دارند ارائه می‌دهد. نتیجه، تصویری است که هم رمزآلود است و هم مخاطب را درگیر زیبایی و تلخی روابط انسانی می‌کند.

داستان Mulholland Drive عمداً گیج‌کننده و اضطراب‌آور طراحی شده و مانند موجودی رام‌نشدنی، به رویه‌های روایی معمول تن نمی‌دهد و درهای تفسیر را کاملاً باز می‌گذارد. روایت بر پیوندی متمرکز است که میان زنی مبتلا به فراموشی و بازیگری پرانرژی شکل می‌گیرد؛ بازیگری که تلاش می‌کند به او کمک کند هویت واقعی‌اش را به یاد بیاورد. فیلم نه تنها هیچ مسیر روایی مرتب و پاسخ‌های ساده‌ای ارائه نمی‌دهد، بلکه کاملاً بر نمادپردازی‌ها و موتیف‌های بصری تکیه می‌کند تا مخاطب را وارد کابوسی سوررئال و پرپیچ‌وخم کند؛ کابوسی آمیخته با عدم‌قطعیت و شر خزنده‌ای که تا مدت‌ها پس از پایان تیتراژ در ذهن بیننده باقی می‌ماند و او را به حدس‌زدن و تفسیرهای تازه دعوت می‌کند.

۸. Zodiac ۲۰۰۷

دقت و وسواس دیوید فینچر در روایت جنایت

Zodiac یکی از نفس‌گیرترین و تنش‌زاترین روایت‌هایی است که از دل یک وسواس واقعی بیرون آمده است؛ وسواسی که دیوید فینچر، با دقت همیشگی و نگاه موشکافانه‌اش، بی‌نقص آن را هدایت می‌کند. این فیلم یک حماسه جنایی واقعی و نفس‌گیر است که در دوران وحشت‌آفرینی قاتل زودیاک در منطقه خلیج سان‌فرانسیسکو، طی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی می‌گذرد. جیک جیلنهال در نقش رابرت گری‌اسمیت ظاهر می‌شود؛ کاریکاتوریست روزنامه San Francisco Chronicle که به‌تدریج درگیر تحقیق درباره هویت قاتل سریالی می‌شود. این مسیر خطرناک، کم‌کم زندگی شخصی او را تهدید می‌کند و حتی پایه‌های ازدواجش را هم می‌لرزاند.

Zodiac با فضای سنگین و دلهره‌آور خود، و همچنین صحنه‌هایی که به شکلی خام و مستقیم ترس را به تصویر می‌کشند، به یکی از هولناک‌ترین سقوط‌ها در دنیای تعلیق تبدیل می‌شود؛ سقوطی در دل تلاش برای کشف هویت قاتلی که سایه‌اش همیشه احساس می‌شود. خود معما به‌تنهایی ترسناک است، اما ترس بزرگ‌تر، وسواس فزاینده گری‌اسمیت است که هر لحظه بیشتر او را در خود فرو می‌برد. فینچر با همان کمال‌گرایی همیشگی‌اش و پایانی که هیچ حس آرامشی به مخاطب نمی‌دهد، فیلمی خلق کرده که همچنان بعد از تمام شدنش روی ذهن بیننده سنگینی می‌کند. Zodiac یک پیروزی تمام‌عیار در ژانر معمایی و تعلیق است؛ ضربه‌ای که هم بر ذهن و هم بر احساسات مخاطب می‌نشیند.

۷. Prisoners ۲۰۱۳

کنجکاوی و اضطراب در جستجوی حقیقت

Prisoners یکی دیگر از تریلرهای روان‌شناختی تیره و سنگینی است که بار دیگر از حضور جیک جیلنهال نهایت استفاده را می‌برد. این فیلم، اولین تجربه انگلیسی‌زبان دنی ویلنوو بود و او از همان ابتدا با اثری خشن، تکان‌دهنده و بسیار تأثیرگذار نشان داد که چه اندازه در این ژانر توانمند است. داستان از جایی شروع می‌شود که دخترِ کلر دوور، با بازی هیو جکمن، ربوده می‌شود. پدرِ درمانده، در حرکتی ناامیدانه، یکی از مظنونان کنار گذاشته‌شده را می‌رباید تا با شکنجه او به حقیقت برسد. در همین حال، کارآگاه لوکی با بازی جیلنهال بین انجام وظیفه‌اش و زیر نظر گرفتن رفتار نابه‌سامان دوور گرفتار می‌شود و فشار پرونده او را تا مرز فروپاشی پیش می‌برد.

فیلم بر پایه مجموعه‌ای از بازی‌های فوق‌العاده استوار است و تماشاگر را وارد فضای تاریک ذهن شخصیت‌ها می‌کند؛ جایی که باور و یقینِ مطلق، مرزهای اخلاق را برای کلر دوور مخدوش می‌کند و رکود و پیش‌نرفتن پرونده، روان لوکی را به فرسایش می‌کشد. فضای سنگین، پراضطراب و آغشته به ناامیدی فیلم، این تنش را چند برابر می‌کند. ویلنوو با مهارت از تعلیق و معمای داستان استفاده می‌کند تا در نهایت، پرسش‌های اخلاقی و انسانی اثر را با قدرت بیشتری مطرح کند. نتیجه کار، یک جواهر مدرن و کمتر قدر دیده‌شده در ژانر معمایی است؛ نمونه‌ای درخشان از تریلرهای معمایی که به‌جرأت می‌توان گفت یکی از بهترین‌های چند دهه اخیر محسوب می‌شود.

۶. Rear Window ۱۹۵۴

جاسوسی از همسایگان و کشف یک قتل احتمالی

آلفرد هیچکاک بی‌دلیل لقب استاد تعلیق را به دست نیاورده است. توانایی او در تنیدن هیجان، کنجکاوی و تعلیق در یک داستان معمایی جذاب، حتی امروز هم رقیب چندانی ندارد. Rear Window یکی از برجسته‌ترین شاهکارهای اوست؛ روایتی خطرناک و به‌شدت درگیرکننده درباره چشم‌چرانی، وسواس و کنجکاوی بیمارگونه. داستان درباره ال. بی. جفریز، با بازی جیمز استوارت، یک عکاس خبری است که به‌خاطر شکستگی پا مجبور شده در خانه بماند. او برای گذراندن وقت، شروع به زیرنظر گرفتن همسایه‌ها می‌کند. اما این سرگرمی بی‌ضرر، خیلی زود رنگ جنایی به خود می‌گیرد؛ چون جفریز باور می‌کند شاهد یک قتل بوده و حالا وسواس پیدا کرده که حقیقت را کشف کند.

نبوغ هیچکاک در این است که تماشاگر را همدست جفریز می‌کند؛ طوری که ما هم درست مثل او غرق کنجکاوی، هیجان و لذت کشف می‌شویم و حتی احساس می‌کنیم اگر خطری سر او آید، خودمان هم سزاوارش هستیم. Rear Window یک تریلر روان‌شناختی بی‌امان و نفس‌گیر است؛ اثری که نه‌تنها کلاس درسی برای فیلم‌سازی غوطه‌ورکننده (immersive) محسوب می‌شود، بلکه حتی بعد از گذشت بیش از هفتاد سال از اکران اولیه‌اش، همچنان همان‌قدر دلهره‌آور، مهیج و ضربان‌گیر باقی مانده است.

۵. Se7en ۱۹۹۵

دو کارآگاه در پی قاتلی که از هفت گناه کبیره الهام می‌گیرد

این دومین حضور دیوید فینچر در این فهرست است و شاید بتوان گفت Se7en همان فیلمی است که نام او را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان تریلر تثبیت کرد. این فیلم تماشاگر را در یک فضای تیره، افسرده‌کننده و بی‌رحمانه گرفتار می‌کند و یکی از تکان‌دهنده‌ترین و پرتعلیق‌ترین تجربه‌هایی را می‌سازد که سینما به خود دیده است. داستان درباره دو کارآگاه است که برای یافتن یک قاتل سریالی تلاش می‌کنند؛ قاتلی که جنایت‌هایش را براساس هفت گناه کبیره طراحی می‌کند. هر سرنخ جدید، تماشاگر را بیشتر وارد تاریک‌ترین گوشه‌های فساد و تباهی انسان می‌برد و معمای اصلی هر لحظه پیچیده‌تر، دردناک‌تر و شوم‌تر می‌شود.

فیلم نوعی جذابیت بیمارگونه و هولناک دارد. هر پیچش غافلگیرکننده هم‌زمان هم ترسناک است و هم اعتیادآور، طوری که مخاطب را مثل کارآگاهان درگیر جزئیات پیچیده و صحنه‌های خشن پرونده نگه می‌دارد. Se7en با لذت تمام، بیننده را تا مرز تحملش پیش می‌برد و در نهایت با پایانی فراموش‌نشدنی و به‌طور فیزیکی کرکننده، ضربه نهایی را وارد می‌کند؛ پایانی که هنوز هم در ذهن بسیاری از تماشاگران حک شده است. Se7en یک پیروزی روان‌زخم‌کن و بی‌رحمانه از سینمای دهه نود است؛ فیلمی که یکی از شدیدترین و ترسناک‌ترین معماهای تاریخ سینما را با مهارتی مثال‌زدنی می‌بافد.

۴. Memento ۲۰۰۰

راز و تعلیق از نگاه شخصیت اصلی؛ تجربه‌ای ناب و منحصر به فرد در ژانر معمایی

«کریستوفر نولان» طبق معمول، از همان دقایق اول با ساختاری جسورانه و زمان‌برهم‌زننده، مخاطب را غافلگیر می‌کند. اما چیزی که ماندگار می‌شود، حس معمایی خیره‌کننده و ضربان تندی است که فیلم با فیلمنامه‌ای هوشمندانه و اجرایی دقیق خلق می‌کند. داستان به‌صورت معکوس روایت می‌شود و درباره «لئونارد شلبی» با بازی «گای پیرس» است؛ مردی که دچار فراموشی پیش‌رونده شده و برای یافتن قاتل همسرش می‌جنگد. او برای ثبت اطلاعات مجبور است به خالکوبی‌ها و عکس‌های پولاروید تکیه کند، اما همین محدودیت‌ها باعث می‌شود اطرافیان بتوانند از خشونت‌های ناگهانی و آسیب‌پذیری ذهنی او سوءاستفاده کنند.

فیلم با صحنه‌ای آغاز می‌شود که شلبی هدفش را می‌کشد؛ شروعی شوک‌آور که در ادامه، با روایت معکوس، لایه‌لایه معما و تنش می‌سازد. هر سکانس سوال‌های جدیدی پیش می‌کشد و هم‌زمان بخش تازه‌ای از هدف و گذشته لئونارد را روشن می‌کند. این ساختار فقط یک حقه تکنیکی نیست؛ بلکه روشی است که نولان از طریق آن تجربه تماشاگر را با ذهن آشفته لئونارد هماهنگ می‌کند و در همان حال، راه‌های تازه‌ای برای خلق تعلیق و کشف معما پیدا می‌کند. شخصیت‌های پیچیده، انگیزه‌های نامطمئن و بازی خطرناک آن‌ها با ذهن قهرمان، سرانجام به پایانی، یا بهتر بگوییم آغازی ختم می‌شود که مخاطب را عمیقاً مضطرب، متزلزل و درگیر رها می‌کند.

۳. M ۱۹۳۱

ترس و دلهره در خیابان‌های برلین با قاتلی فراری

M نخستین فیلم ناطق «فریتس لانگ» است؛ اثری که نه‌تنها یک تجربه جسورانه در استفاده از صدا در روایت تصویری محسوب می‌شود، بلکه یکی از عمیق‌ترین، تأمل‌برانگیزترین و اثرگذارترین تریلرهای معمایی تاریخ سینما هم به‌شمار می‌رود. نکته جالب اینجاست که فیلم در ظاهر معمای چندانی برای مخاطب باقی نمی‌گذارد. داستان در برلین می‌گذرد؛ جایی که یک قاتل کودکان به نام «هانس بکرت» با بازی خیره‌کننده «پیتر لوره» شهر را در وحشت فرو برده است. اما از جایی به بعد، گروه‌های خلافکار مجبور می‌شوند خودشان وارد ماجرا شوند، چون افزایش حضور پلیس کار آن‌ها را مختل کرده و همه چیز را به مرز جنون رسانده است.

لانگ با وجود اینکه اطلاعات مهمی را خیلی زود برای مخاطب رو می‌کند، همچنان تعلیق و عمق تماتیک قدرتمندی از دل فیلم بیرون می‌کشد؛ و بخش بزرگی از این موفقیت، به بازی عجیب و چندلایه پیتر لوره برمی‌گردد. او در نقش بکرت، همزمان هم یک هیولای خطرناک و هم انسانی درمانده و گرفتار نشان داده می‌شود و همین تضاد، تنش روانی فیلم را چندبرابر می‌کند. از سوی دیگر، تلاش نفس‌گیر باندهای خلافکاری برای پیداکردن او، و انگیزه‌های غیراخلاقی پشت این تلاش، درامی جذاب و مبهوت‌کننده می‌سازد. با درخشش نبوغ فرمی لانگ و جسارت روایی فیلم، M نه‌تنها یکی از تأثیرگذارترین آثار تاریخ تریلر معمایی است، بلکه هنوز بعد از بیش از نود سال، اثری منحصربه‌فرد، تکان‌دهنده و فراموش‌نشدنی باقی مانده است.

۲. Psycho ۱۹۶۰

فیلمی فراموش‌نشدنی که هنوز مخاطب را شوکه می‌کند

Psycho نه‌تنها یکی از نمادین‌ترین آثار ژانر تریلر است، بلکه به‌طور کلی نمونه‌ای برجسته از سینما محسوب می‌شود. این فیلم یک شاهکار جاودانه در خلق تعلیق و رمز و راز ترسناک است. Psycho با ساختار روایی جسورانه و دقت فنی مثال‌زدنی، یکی از مهیج‌ترین و نفس‌گیرترین آثار سینمایی را ارائه می‌دهد. داستان ابتدا ما را با «ماریون کرین» با بازی «جنت لی» همراه می‌کند؛ زنی که مبلغ زیادی پول از کارفرمایش اختلاس می‌کند و روانه سفر می‌شود. پس از ناپدید شدن ماریون، تمرکز داستان به تحقیقاتی معطوف می‌شود که معشوقه و خواهرش برای پیدا کردن او و کشف مسیر حرکتش تا متل Bates آغاز می‌کنند.

فیلم با ترکیب تصاویر خیره‌کننده و موسیقی تکان‌دهنده «برنارد هرمن»، تماشاگر را در سفری عمیق به دنیای تاریکی و مرگ فرو می‌برد. رمز و راز و تعلیق پیچیده‌ای که فیلم ایجاد می‌کند، از ویژگی‌های هیجان‌انگیز آن است. اگرچه جزئیات عمده داستان نسبتا زود آشکار می‌شوند، اما فیلم با چرخش‌های غیرمنتظره، حس بی‌ثباتی و اضطراب را به مخاطب منتقل می‌کند و این تنش تا رسیدن به پایان شوکه‌کننده و به‌یادماندنی حفظ می‌شود.

۱. Memories of Murder ۲۰۰۳

دو پلیس ساده و یک کارآگاه حرفه‌ای در تعقیب قاتل زنجیره‌ای

Memories of Murder با ترکیب عناصر نقد اجتماعی و فرهنگی و طنز سیاه، در حالی که بر اساس یک پرونده واقعی شکل گرفته، یک شاهکار نفس‌گیر است که با دقتی بی‌نظیر لحن‌های مختلف را مدیریت می‌کند و تماشاگر را در دل یک معمای قتل مرموز و هولناک غرق می‌کند. این تریلر کره‌ای داستان دو پلیس ساده و کم‌تجربه روستایی را روایت می‌کند که با همکاری یک کارآگاه نخبه از سئول، تلاش می‌کنند رشته‌ای از تجاوزها و قتل‌ها را در یک استان کره در سال ۱۹۸۶ کشف کنند.

کارگردان «بونگ جون-هو» با ایجاد فضایی پرتنش و عمیق، مخاطب را وادار به تفکر و تحمل تعلیقی بی‌وقفه می‌کند. او همچنین از داستان و شخصیت‌های خاص فیلم برای بررسی موضوعاتی چون عدالت ناقص، ناکامی‌های اجتماعی و ماهیت انسانی استفاده می‌کند. عمق و سنگینی معمای مرکزی که با تعلیق هراس‌آور و ظرافتی استادانه ارائه می‌شود، جذابیت فیلم را دوچندان می‌کند. Memories of Murder تریلری است که هم هولناک و هم مسحورکننده است و به‌عنوان یک شاهکار مدرن سینمای جهانی و یکی از برجسته‌ترین تریلرهای معمایی دهه ۲۰۰۰ شناخته می‌شود، اثری که تا امروز یکی از شدیدترین و نفس‌گیرترین تجربه‌های ژانر معمایی را به مخاطب ارائه می‌دهد.

معماهایی که تا همیشه با شما می‌مانند

ژانر تریلر معمایی همیشه یکی از هیجان‌انگیزترین و پرتعلیق‌ترین تجربه‌های سینمایی را ارائه می‌دهد. فیلم‌هایی که در این فهرست معرفی شدند، نه تنها با پیچش‌های داستانی و معماهای عمیق خود ما را درگیر کرده‌اند، بلکه نشان می‌دهند چطور تعلیق و راز می‌تواند با روایت هوشمندانه و بازی‌های ماندگار ترکیب شود. از Memories of Murder که ترکیبی از نقد اجتماعی و تعلیق هولناک ارائه می‌کند تا Picnic at Hanging Rock که حس رمز و راز و ترس روانشناختی را به اوج می‌رساند، هر فیلم تجربه‌ای منحصر به فرد و فراموش‌نشدنی ارائه می‌کند.

با دیدن این آثار، می‌توان فهمید که رازآلود بودن، تعلیق و شخصیت‌پردازی دقیق می‌تواند حتی ساده‌ترین داستان‌ها را به شاهکارهای ماندگار تبدیل کند. این فیلم‌ها به ما یادآوری می‌کنند که یک معمای خوب، مخاطب را تا لحظه آخر در صندلی نگه می‌دارد و حتی بعد از پایان فیلم، ذهن بیننده را درگیر می‌کند. شما کدام یک از این تریلرهای معمایی را دیده‌اید و کدام برایتان تجربه‌ای فراموش‌نشدنی بوده است؟

منبع: Collider

بتلفیلد ۶ بهتره یا کالاف دیوتی؟ میزگیم با گلخان و شایان