وقتی صحبت از انیمیشن می‌شود، نمی‌شود انکار کرد که دیزنی یکی از بازیگران اصلی این صنعت است. این استودیو نه تنها پیشگام بسیاری از تکنیک‌های انقلابی در زمینه‌ی انیمیشن رایانه‌ای بوده، بلکه استعدادش در قصه‌گویی واقعاً شگفت‌انگیز است. با این حال، دیزنی تنها استودیویی نیست که توانایی خلق آثار بزرگ را دارد.

در چند دهه‌ی اخیر، بسیاری از استودیوهای مستقل سربرآورده‌اند و چشم‌انداز دنیای انیمیشن را برای همیشه تغییر داده‌اند. این انیمیشن‌های غیر دیزنی، چشم مخاطبان را به فرهنگ‌ها، دنیاها و روابط شخصیتی تازه‌ای باز کرده‌اند. بنابراین، حتی اگر دیزنی سهم بزرگی از این صنعت را در اختیار داشته باشد، هنوز هم فیلم‌های برجسته‌ی بسیاری وجود دارند که تحت تأثیر «موش» خلق شده‌اند. (موش یک استعاره رایج در هالیوود برای اشاره به کمپانی دیزنیه، چون نماد اصلی دیزنی میکی ماوسه)

ربات وحشی در دل طبیعت مجبور به بقا می‌شود

بعد از آنکه یک ربات مهربان به نام «راز» در جزیره‌ای ناشناخته گرفتار می‌شود، مجبور است خود را با محیط تازه و عجیبش وفق دهد. اما به کمک گروهی از حیوانات جنگلی، او کم‌کم یاد می‌گیرد خانه جدیدش را دوست بدارد و حتی در این مسیر، یک غاز یتیم را به فرزندی می‌پذیرد. The Wild Robot اثری لطیف و دلنشین است که نشان می‌دهد هر انیمیشنی لازم نیست پر از شوخی‌های سطحی و لحظات شلوغ‌پلوغ باشد.

بهترین انیمیشن هر سال از دهۀ ۲۰۰۰

این فیلم ریتم بسیار مناسبی دارد که باعث می‌شود مخاطب خیلی زود با «راز» ارتباط برقرار کند. تنها پس از چند صحنه، تماشاگر آماده است تا با قهرمان همراه شود و داستان او را تا انتها دنبال کند. The Wild Robot همچنین سبک بصری و انیمیشن متفاوتی دارد که باعث می‌شود در میان رقبایش که کم هم نیستند متمایز دیده شود.

توستر کوچولوی شجاع در جست‌وجوی صاحبش

The Brave Little Toaster یا توستر کوچولوی شجاع داستان گروهی از وسایل خانگی انسان‌واره (با خصوصیات آدما) را روایت می‌کند که تصمیم می‌گیرند از روزمرگی‌هایشان رها شوند و صاحب اصلی خود را پیدا کنند. هرچند دیزنی در دهه هشتاد حقوق این فیلم را خرید، در نهایت از ساخت آن صرف‌نظر کرد. بنابراین، این انیمیشن مستقل و کمترشناخته‌شده توسط گروهی از انیماتورهای جوان ساخته شد که بسیاری از آن‌ها بعدها به استودیوی پیکسار پیوستند.

این فیلم برخلاف ظاهر کودکانه‌اش، لحن تاریک و سنگینی دارد و تماشاگر را وادار می‌کند با دغدغه‌هایی مثل اضطراب وجودی و ترس از مرگ همراه شود. از این نظر، The Brave Little Toaster به‌عنوان یک فیلم مستقل بهتر عمل می‌کند، چون بعید بود دیزنی جرئت به نمایش گذاشتن چنین مضامین تلخی را داشته باشد. به همین دلیل، هرچند برخی تماشاگران معتقدند این فیلم در کودکی برایشان تجربه‌ای ترسناک بوده، ولی همچنان یک کلاسیک عجیب اما جاه‌طلب در دنیای انیمیشن به شمار می‌آید.

آقای فاکس شگفت‌انگیز مجبور به فرار می‌شود

«آقای فاکس» یک پدر خانواده مغرور است، اما نمی‌تواند در برابر وسوسه طبیعی و غریزی دزدی مقاومت کند. تا اینکه روزی، جنایت‌هایش گریبانش را می‌گیرد و مجبور می‌شود از دست سه کشاورز خشمگین که به دنبال انتقام‌اند، فرار کند. این فیلم که بر اساس رمان مشهور «رولد دال» ساخته شده، با کارگردانی وس اندرسون و انیمیشن استاپ‌موشن منحصربه‌فردش، خیلی زود توانست تحسین مخاطبان را برانگیزد.

حتی کسانی که چندان علاقه‌ای به انیمیشن نداشتند، عاشق این فیلم شدند. Fantastic Mr. Fox یا آقای فاکس شگفت‌انگیز اثری عاطفی و چندلایه است که وجوه مختلف شخصیت اصلی را نشان می‌دهد و دوگانگی درونی این دزد حیله‌گر را به تصویر می‌کشد. از این منظر، فیلم تفسیری جالب از مبارزه طبقاتی ارائه می‌دهد و ثابت می‌کند انیمیشن‌ها می‌توانند به همان اندازه آثار لایو اکشن تکان‌دهنده و تأثیرگذار باشند.

کتاب زندگی؛ روایتی پرشور از زندگی و مرگ

The Book of Life بر زندگی «مانولو» تمرکز دارد، قهرمانی دلداده که برای دیدار دوباره با نیاکان درگذشته‌اش، به «سرزمین یادشدگان» سفر می‌کند. در نگاه اول، داستان شباهت زیادی به انیمیشن موفق Coco از پیکسار دارد، اما نکته جالب اینجاست که The Book of Life (کتاب زندگی) در سال ۲۰۱۴ اکران شد. با حضور گروهی از ستارگان و تهیه‌کنندگی «گی‌یرمو دل تورو»، این فیلم در واقع ادای دینی عاشقانه به فرهنگ مکزیک است.

متأسفانه The Book of Life نتوانست توجه شایسته‌ای از سوی مخاطبان به دست بیاورد، اما سبک بصری و انیمیشن فوق‌العاده‌ای دارد. هرچند داستانش بر الگوی کلیشه‌ای «سفر قهرمان» بنا شده، اما به‌راحتی تماشاگران را غرق در دنیای رنگارنگ و چشم‌نواز خود می‌کند. بسیاری از طرفداران نیز معتقدند این فیلم موضوع مرگ را با احترام و لطافتی به تصویر می‌کشد که بسیاری از انیمیشن‌ها جرئت پرداختن به آن را ندارند.

به سوی الدورادو؛ یک معجزه موزیکال

با حضور نام‌هایی چون «التون جان»، «روزی پرز» و «کنت برانا»، تعجبی ندارد که The Road to El Dorado به سوی الدورادو به یک جشنواره موزیکال پرشور تبدیل شده است. داستان درباره‌ی دو کلاهبردار است که به‌طور اتفاقی نقشه‌ای به دست می‌آورند که آن‌ها را به شهر افسانه‌ای طلا، الدورادو، می‌رساند. اما در طول مسیر، این ماجراجویان ناشی با انبوهی از دردسرها روبه‌رو می‌شوند که جانشان را به خطر می‌اندازد.

اگرچه با گذر زمان و ظهور پلتفرم‌های استریم، این فیلم دوباره جان تازه‌ای گرفته، ولی همچنان دست‌کم گرفته می‌شود. The Road to El Dorado در گیشه موفق نبود، اما کیفیت بالای تولید آن غیرقابل‌انکار است، مخصوصاً وقتی بدانیم این تنها سومین فیلم استودیوی دریم‌ورکس بود که در سال ۲۰۰۰ ساخته شد. با این حال، بسیاری معتقدند دلیل اصلی شکست اولیه فیلم مقایسه عجولانه مخاطبان با شیرشاه بود، اثری که آن هم از استعداد موسیقایی التون جان بهره گرفته بود.

شاهزاده مصر؛ روایتی باشکوه از یک پیامبر

این حماسه موزیکال یک موفقیت بزرگ برای دریم‌ورکس بود. بیش از ۳۵۰ انیماتور از ۳۴ کشور مختلف روی آن کار کردند و در واقع، هنرمندانی از دیزنی، امبلین و دریم‌ورکس گرد هم آمدند تا یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های همکاری تاریخ انیمیشن را رقم بزنند.

حتی برای مخاطبانی که با کتاب خروج آشنا نیستند، نمی‌توان قدرت موسیقی این فیلم را نادیده گرفت. با حضور «استفن شوارتز» (خالق موسیقی Wicked)، طبیعی است که قطعه‌ی «When You Believe» برنده اسکار بهترین ترانه اورجینال شد. بنابراین، The Prince of Egypt نشان داد که تنها دیزنی نیست که می‌تواند در فصل جوایز خوش بدرخشد و افتخار کسب کند.

غول آهنی؛ تأکیدی بر اهمیت دوستی

با الهام از رمان «تد هیوز»، The Iron Giant یا غول آهنی یک فیلم ضدجنگ است که داستان پسری به نام «هوگارت» را روایت می‌کند؛ پسری که پیوند عمیقی با یک ربات غول‌پیکر برقرار می‌کند. هرچند این فیلم در زمان اکرانش در سال ۱۹۹۹ شکست بزرگی در گیشه خورد، اما بعدها مورد تحسین قرار گرفت و جایگاه واقعی‌اش را پیدا کرد. نکته جالب اینجاست که فیلم ترکیبی نوآورانه از انیمیشن سنتی و دیجیتال (CG) ارائه داد که برای آن دوران بسیار پیشرو محسوب می‌شد.

جالب‌تر اینکه The Iron Giant در ابتدا قرار بود یک موزیکال باشد، با موسیقی «پیت تاونزند» (خواننده گروه The Who). اما پایبندی بیش از حد عوامل به رویکردهای سنتی شاید یکی از دلایل شکست آن در گیشه بود. با این حال، قدرت و تأثیر عاطفی داستان چیزی است که بسیاری از فیلم‌های دیزنی نمی‌توانند به آن دست یابند.

راز نیمح؛ شجاع در مواجهه با مخاطب

فیلم The Secret of NIMH یا راز نمیح داستان یک موش مزرعه‌ی بیوه را روایت می‌کند که می‌خواهد قبل از شروع شخم‌زدن زمین، خانواده‌اش را نجات دهد و به‌خصوص پسر بیمارش، «تیموتی» را از مرگ حتمی نحات دهد. او بعدها متوجه می‌شود که موش‌های صحرایی همسایه، یک زمانی موضوع آزمایش‌های «مؤسسه ملی سلامت روان» (NIMH) بوده‌اند و همین باعث شده سطحی از هوش انسانی پیدا کنند. بنابراین، او ناچار می‌شود برای حفظ خانواده‌اش با دشمنانش متحد شود.

۱۰ پرنسس دیزنی که از همه مستقل‌ترن

تنها با همین خلاصه هم می‌توان فهمید که The Secret of NIMH یک قصه ساده کودکانه نیست. این فیلم با انیمیشن مسحورکننده‌اش تماشاگر را شیفته می‌کند، اما در عین حال با داستان پیچیده و چندلایه‌اش او را درگیر نگه می‌دارد. به همین دلیل، این روایت پخته همچنان پس از سال‌ها جذاب است و برای کودکان و بزرگسالان تجربه‌ای به‌یادماندنی به شمار می‌آید.

رنگو؛ بازخوانی تازه‌ای از وسترن کلاسیک

در روایتی غیرمنتظره، یک آفتاب‌پرست دست‌آموز به نام Rango سر از شهری بیابانی به نام «دِرت» درمی‌آورد. او خیلی زود خود را یک آواره سرسخت و جنگجو جا می‌زند، در حالی‌که واقعیت کاملاً متفاوت است. همین باعث می‌شود اهالی شهر تصمیم بگیرند او را کلانتر خود کنند.

Rango ادای دینی به وسترن‌های کلاسیک است، با اشاره‌های طنزآمیز به فیلم‌هایی چون به خاطر یک مشت دلار و خوب، بد، زشت. با این حال، فیلم اصالت خودش را حفظ می‌کند و تماشاگر را به دنیایی بامزه و پرهیجان می‌برد. انیمیشن فیلم مرزهای تازه‌ای را می‌گشاید، در حالی‌که داستان رنگارنگ و سرزنده‌اش همچنان تماشاگران را مجذوب می‌سازد.

تپه خرگوش‌ها؛ مواجهه با دشوارترین مضامین

فیلم Watership Down یا تپه خرگوش‌ها در صدر این فهرست قرار می‌گیرد، زیرا نشان می‌دهد که انیمیشن همیشه قرار نیست پر از رنگین‌کمان و شادی باشد، بلکه می‌تواند روایتگر داستان‌هایی عمیقاً غم‌انگیز هم باشد. داستان درباره گروهی از خرگوش‌هاست که برای یافتن چراگاه‌های سبزتر، لانه‌های قدیمی خود را ترک می‌کنند و به سفری پرخطر می‌روند. با این حال، این انیمیشن کلاسیک قدیمی مملو از صحنه‌های خونین است؛ صحنه‌هایی که حتی تا امروز هم بسیاری از مخاطبان را آشفته می‌کند.

متأسفانه، تپه خرگوش‌ها سال‌هاست با اعتراض به رده‌بندی سنی و خاطرات تلخ کودکانِ تماشاگر گره خورده است. با این وجود، این فیلم یک اثر کلاسیک دست‌کم‌گرفته‌شده به شمار می‌آید که واقعیت زیستن در شرایط پرآشوب و پرمخاطره را آشکار می‌سازد. در حالی‌که دیزنی همواره بر نمایش جنبه‌های مثبت زندگی پافشاری می‌کند، Watership Down تصمیم جسورانه‌ای می‌گیرد و دقیقاً روی خلاف این مسیر حرکت می‌کند.

جمع‌بندی:
انیمیشن سال‌هاست که به‌عنوان سرگرمی برای کودکان شناخته می‌شود، اما واقعیت این است که این مدیوم ظرفیتی فراتر از مرزهای خیال دارد. فیلم‌هایی که در این فهرست معرفی شدند نشان می‌دهند انیمیشن می‌تواند به همان اندازه‌ی آثار لایو اکشن، عمیق، پیچیده، تاریک یا حتی فلسفی باشد. از قصه‌های لطیف و شاعرانه تا روایت‌های خونین و شوکه‌کننده، هرکدام از این فیلم‌ها ثابت می‌کنند که دنیای انیمیشن پر از شاهکارهای دست‌کم‌گرفته‌شده است.
اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت در سینمای انیمیشن هستید، وقت آن رسیده که به سراغ این آثار بروید و از آن‌ها الهام بگیرید. 
شما کدام‌یک از این انیمیشن‌ها را دیده‌اید؟ تجربه‌تان را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متدوال:

۱. آیا همه‌ی انیمیشن‌ها مخصوص کودکان هستند؟
خیر. بسیاری از این آثار مانند تپه خرگوش‌ها یا راز نیمح مضامین تاریک، خشونت‌آمیز یا عمیق دارند که بیشتر برای نوجوانان و بزرگسالان مناسب‌اند.

۲. چرا بعضی از این فیلم‌ها کمتر شناخته شده‌اند؟
زیرا اغلب توسط استودیوهای مستقل یا غیر دیزنی ساخته شده‌اند و در زمان اکران فروش بالایی نداشتند. با این حال به مرور زمان به عنوان آثار کالت و شاهکارهای انیمیشن شناخته شدند.

منبع: CBR

اعترافات جنجالی یوتوبرهای فارسی؛ میزگیم با بیگزموگ