نگاهی به فیلم The Zone of Interest؛ درام فراموش‌نشدنی و بی‌رحم از آشویتس

بیایید قبل از آن‌که به بررسی فیلم منطقه تحت نظر (The Zone of Interest) بپردازیم، به موضوعی کلی درمورد فیلم‌ها توجه کنیم. فیلم‌های زیادی وجود دارند که وقتی آن‌ها را می‌بینید به شدت متاثر یا هیجان‌زده می‌شوید، یعنی با شروع فیلم انگار روی صندلیتان میخکوب شده‌اید. اما بسیاری از آن‌ها به‌مرور تاثیرشان را ازدست می‌دهند و این اتفاق درست بعد از تیتراژ پایان شروع می‌شود. انگار مشتی شن در دست دارید و همین‌طور که زمان می‌گذرد، شن‌ها آرام آرام از لای انگشتانتان می‌ریزد. اما دسته‌دیگری از فیلم‌ها هستند که وقتی می‌بینیدشان انگار برق می‌گیردتان! بعد هم جایی در ذهن و قلبتان برای خودشان باز می‌کنند یا زخمی روی روانتان جا می‌گذارند که مدت‌ها اثرش می‌ماند.

اول فیلم را ببینید!

فیلم The Zone of Interest، برای بسیاری از تماشاگران در دسته دوم قرار گرفته است. از آن فیلم‌ها که تا روز‌ها یا حتی ماه‌ها بعد از تماشا در ذهن باقی مانده. اگر فیلم‌بین باشید و طرفدار سینما احتمالا موافقید که این حس ویژه‌ای و یکی از بهترین تجربیاتی است که سینما می‌تواند بسازد. این تجربه ناپدیدنشدنی و البته کمیاب است، مخصوصا اگر با احساس کشف همراه شود. این‌که وقتی فیلم شروع می‌شود اصلا نمی‌دانید شما را به چه سفری خواهد برد. پس این موضوع را درنظر بگیرید. یعنی اگر فیلم را ندیدید و چیزی درمورد منطقه تحت نظر نمی‌دانید، بروید فیلم را ببینید و بعد برگردید تا باهم مروری بر آن داشته باشیم.

منطقه تحت نظر

احتمالا کمی گمراه‌کننده باشد که منطقه تحت‌ نظر را به عنوان فیلم‌نامه اقتباسی معرفی کنیم. بله، درست می‌گویید که این فیلم یکی از نامزدی‌های اسکار خودش را دقیقا برای همین جایزه به دست آورده است! اما واقعیت این است که فیلم به‌عنوان اثری مضطرب‌کننده، متهورانه و غیرمتعارف کاملا روی پای خودش ایستاده است که فقط با رمان نوشته آمیس (Amis) یک عنوان و مکان مشترک دارد: آشویتس، یا دقیق‌تر، پشت دیوار‌های اردوگاه ، در خانه و کنار خانواده یکی از نیرو‌های بلندپایه نازی. اما فیلم کمی بیشتر از این‌هاست.

دیوار‌ها بخش مهمی از این فیلم هستند که جزئیات زندگی روزمره این زوج نازی رده بالا یعنی رودولف هوس (Rudolf Höss) با بازی کریستین فریدل (Christian Friedel) و همسرش هدویگ (Hedwig) با بازی ساندرا هولر (Sandra Hüller) و پنج فرزندشان به تصویر می‌کشند. خانواده هوس طبق اصول آرتامان (Artaman) پرورش پیدا کرده‌اند. آرتامان جنبشی آلمانی بود که رویکردی ضدشهری داشت و از آرمان کشاورزی و احترام به جهات طبیعت حمایت می‌کرد.

رودولف مردی است که بر قتل نظارت می‌کند!‌ قتل هزاران نفر در هر هفته…او یادداشتی ناراحت‌کننده درمورد عدم احترام به یاس‌های ارزشمندش دیکته می‌کند!

از تصویر تا صدا

همه خانواده باهم کنار رودخانه‌ای پیک‌نیک کرده‌اند و از روز آرام لذت می‌برند. آن‌ها روز‌هایی ایده‌آل را در باغ سرسبز و دوست‌داشنی ویلای هوس سر می‌کنند، جایی‌که برای هدویگ مایه افتخار است. مانند بیشتر تصاویر این لحظات هم عمدتا با نمای باز یا متوسط فیلم‌برداری شده‌اند و حالت دور و بدون شوق‌ و شوری را به تصویر می‌‌کشند. ما هیچ‌و‌قت آن‌سوی دیوار‌هایی را که بین گل‌های رز و کوکب محبوب هدویگ و کارخانه صنعتی آدم‌کشی کشیده شده‌اند نمی‌بینیم. اما به لطف طراحی صدای محیطی فوق‌العاده جانی برن، سروصدای وحشت کمپ مثل شخصیتی جان‌دار در صحنه‌های مختلف حضور دارد. صدا‌ها احساس خفگی ایجاد می‌کنند درست مانند دود مداومی که از دودکش‌ها آشویتس بلند می‌شود. درواقع صداهای محیط به‌نوعی تداعی‌کننده همان دود هستند.

کار برن، تنها عنصر شنیداری قابل توحه فیلم نیست. گلیزر این‌بار هم با میکا لوی (Mica Levi) آهنگ‌ساز همکاری می‌کند. لوی آهنگسازی فیلم قبلی گلیزر، زیر پوست (Under the Skin) را هم بر عهده داشته است. همراهی گاه‌ و بی‌گاهی موسیقی لوی با تصاویر حرارتی دید درشب ما را از ابتذال و فراموشی خانه و خانواده هوس بیرون می‌کشد و به دل واقعیت پرتاب می‌کند. ترکیب تصاویر و این موسیقی را که می‌بینید انگار اجرای ارکستری از روح‌های رنج‌کشیده پیش رویتان به تصویر کشیده شده‌ است.

ترس و مرگ روح زندگی بچه‌ها را می‌کشد

حس ترسی که موسیقی و جلوه‌های صوتی فیلم ساخته‌اند آرام‌آرام می‌خزد و می‌خزد تا روی تمام داستان سایه می‌اندازد. به‌علاوه بیان بعضی جزئیات هم به رعب‌آورتر شدن فضای داستان کمک می‌کند. مثلا جایی می‌بینیم که چطور کار پدر، زندگی فرزندانش را مختل کرده و حتی روی بازی آن‌ها اثر گذاشته است. در یکی از لحظات، وقتی‌که بچه‌ها بازی می‌کنند، پسر بزرگ‌تر برادر کوچک‌ترش را در گلخانه حبس می‌کند و برای این‌که سربه‌سرش بگذارد صدای فیس‌فیس گاز درمی‌آورد! اگر فیلم قبلی کارگردان یعنی Under the Skin را دیده باشید، حتما صحنه سردی کودک در ساحل را یادتان می‌آید. حالا تصور کنید اضطراب آن صحنه کش آمده باشد، به طول یک فیلم سینمایی کامل کش آمده باشد…می‌شود منطقه تحت نظر که تماشایش می‌تواند طاقت‌فرسا شود.

زن و شوهر نازی خوب می‌درخشند!

هر دو نفر خوب ظاهر می‌شوند. دو بازیگر اصلی فیلم یعنی فریدل و هولر بازی چشم‌گیری ارائه می‌کنند، بدون آن‌که نمایشی شوند. فریدل در نقش رودولف، بروکراتی دمدمی مزاج و طبقه متوسطی است که صدایی نازک دارد و مدل مویش هم همان‌ چیزی است که باید باشد، همان مدلی که یادآور نازی‌هاست. او عهد بی‌چون‌و‌چرایی به آرمان سوسیالیسم ملی‌گرایانه دارد و همین هم باعث شده درجات ترقی را در اس‌اس به‌سرعت طی کند.

ساندرا هولر در کتی از پوست راسو

آن طرف داستان ساندرا هولر را می‌بینیم که در نقش هدویگ بهترین دارایی‌های زندانی‌های یهودی مرده را برای خودش برمی‌دارد. این موقعیت جدید و خوشبختی به نوعی او را غافل‌گیر کرده است. اما هدویگ تلاشش را می‌کند که این موقعیت را به نمایش بگذارد. مثلا برای این‌کار کت راسو بسیار شیکی که مال یکی از یهودیان کشته‌شده بوده را انتخاب و به تن می‌کند. می‌دانید بیشتر از هرچیزی کجا می‌شود اجرای هوشمندانه و درخشان هولر را دید؟ جایی‌که او به خدمتکار خانه‌اش می‌گوید: «می‌تونم از شوهرم بخوام خاکسترت رو توی مزارع اطراف بابیس بپاشه.» می‌شود از این جمله مثل سلاحی مرگبار استفاده کرد. اما هولر آن را در مکالمه‌ای ساده و با حالتی تقریبا خوشایند استفاده می‌کند. همین هم تاثیرش را چندبرابر می‌کند.

جمع‌بندی

یکی از آثار مطرح ۲۰۲۳ فیلم The Zone of Interest بود. این فیلم به یکی از موضوعات نسبتا پرتکرار سینما یعنی جنگ جهانی دوم می‌پردازد. اما رویکرد و البته داستانی که کارگردان برای این فیلم انتخاب کرده باعث شده فیلم به‌طور ویژه‌ای جذاب باشد و جوایز زیادی هم به‌دست بیاورد. این فیلم در ۵ دسته اسکار از جمله بهترین فیلم‌نامه اقتباسی نامزد دریافت جایزه شده بود.

سوالات متداول

• فیلم منطقه تحت نظر از نظر تاریخی دقیق است؟ هم بله و هم نه. فیلم واقعا براساس زندگی افسر اس‌اس به‌نام رادولف هوس ساخته شده است که همراه همسر و فرزندانش در نزدیکی آشویتس زندگی می‌کردند. اما مثل هر فیلمی این داستان هم دراماتیزه شده تا جنبه سینمایی بیشتری داشته باشد جذاب‌تر باشد.
• آیا The Zone of Intrest ارزش دیدن دارد؟ اگر به نقد‌ها و امتیازات نگاهی بیندازیم، فیلم امیدوارکننده به‌نظر می‌آید. به‌علاوه فیلم با طراحی دقیق و استفاده درست از صدا و موسیقی متن فضایی اضطراب‌آور ساخته و توانسته تصویری را به نمایش بگذارد که در کمتر فیلمی با موضوع هلوکاست دیده می‌شود.

منبع: The Gaurdian

هلبلید ۲ از گاد آف وار بهتره؟ | بررسی بهترین بازی ۲۰۲۴