معرفی پرحاشیه‌ترین سریال‌های تاریخ ایران؛ ۱۲ سریالی که باید بشناسید

توقیف سریال تاسیان توسط ساترا (یا هر نهادی که آن را توقیف کرده!) حاشیه‌های بسیار زیادی به همراه داشت. جلوگیری موقت یا دائم از پخش سریال، مسئله‌ای تازه در ایران نیست. توقیف این سریال البته بعد از کمپین‌های تبلیغاتی از طرف موافقان و مخالفان، رنگ‌وبوی سیاسی تندی گرفت؛ اما این مسئله هم در ایران تازه نیست. چه پیش چه پس از انقلاب، ساخت محصولات فرهنگی و به طور مشخص سریال، کار ساده‌ای در ایران نبود، نیست و احتمالاً نخواهد بود. کثرت مراکز تصمیم‌سازی در تمام این سال‌ها، اخذ مجوزهای لازم را ناممکن کرده است.

در این فهرست، سریال‌هایی که بیشترین حاشیه‌ها را در ایران ایجاد کرده‌اند بررسی می‌کنیم. در این فهرست، سریال‌هایی که به دلایل سیاسی توقیف شده‌اند در کنار سریال‌هایی که حواشی اجتماعی زیادی داشته‌اند، بررسی می‌شوند. این فهرست ترتیب خاصی ندارد و به دلایل غیرفنی، شامل سریال‌های قبل از انقلاب نیست.

امام علی (ع)

شروع جریان سریال‌های پرخرج مذهبی برعهده‌ی داوود میرباقری بود. او تابستان سال ۱۳۷۵ سریال امام علی را روی آنتن برد. هرچند ساخت سریال زیر نظر و نظارت مستقیم نهادهای دینی و نظارتی بود؛ اما گروه‌های فشار تندرو، تمایلی به دیدن داستان زندگی مهم‌ترین چهره‌ی تاریخ اسلام پس از پیامبر خاتم را نداشتند.

البته تأکید سریال روی حکومت کوتاه‌مدت حضرت علی (ع)، چند سال بعد از پخش آن به نقل محافل سیاسی و مذهبی تبدیل شد؛ اما در زمان پخش هم حاشیه‌های زیادی برای سریال رخ داد. بعضی سکانس‌ها مثل سکانس فرار عمروعاص از مقابل حضرت علی (ع) که آماده‌ی پخش بودند سانسور شدند و دیالوگ‌های مربوط به عریان‌شدن عمر در این حادثه از سریال حذف شدند. نقش محوری زن‌ها در این سریال هم حاشیه‌های زیادی داشت. بعدها فعالیت‌های سیاسی ویشکا آسایش که نقش محوری در سریال داشت، باعث شد این اثر فاخر برای همیشه آرشیو شود.

چارخونه

این سریال تابستان سال ۱۳۸۶ پخش شد. سروش صحت نویسنده و کارگردان این سریالِ موفق بود. حضور شخصیت‌های افغانستانی در این سریال از همان ابتدا واکنش‌های منفی زیادی به همراه داشت. سفارت افغانستان در ایران در بیانیه‌ای رسمی تمسخر مردم این کشور در تلویزیون ایران را محکوم کرد.این سریال در نهایت و باوجود تمام انتقادها و تجمع‌های اعتراضیِ فعالان ایرانی و افغانستانی، طبق برنامه و تا پایان پخش شد. چارخونه حتی بعدها از آی‌فیلم هم پخش شد؛ اتفاقی که بازهم با اعتراض‌های زیادی همراه شد. خبرگزاری تسنیم بازپخش این سریال را «به ضرر امت اسلام» دانست.

گاندو

نماد سریال‌سازیِ سفارشی در تاریخ تلویزیون ایران از همان قسمت اول پرحاشیه بود. نویسنده و کارگردان این سریال از نیروهای بسیار نزدیک به بخشی از حکومت هستند و این سریال در واقع تلاش این بخش از حکومت برای تسویه‌حساب با بخش‌های دیگر به شمار می‌رود.این سریال به وزیر خارجه‌ی وقت تهمت جاسوسی و همکاری با دولت‌های متخاصم زد و بسیاری از بخش‌های دولت را به خیانت محکوم کرد. تقریباً تمام قسمت‌های این سریال اعتراض‌های زیادی حتی در مجلس به همراه داشت. تولید و پخش سریال گاندو، هم‌زمان با استقرار دولت سیزدهم متوقف شد. کارگردان این سریال در ماه‌های اول استقرار دولت چهارده «تهدید کرد» فصل جدید سریال را می‌سازد!

در مسیر زاینده‌رود

سال ۸۹ که این سریال پخش شد، معترضان به چاپ کاریکاتوری که در آن یک سوسک از یک کلمه‌ی ترکی استفاده کرده بود، دفتر روزنامه‌ی ایران در تهران را تخریب کردند. آغاز پخش این سریال، دوباره آن حواشی را زنده کرد. محمدتقی رهبر نماینده‌ی وقت اصفهان در مجلس شورای اسلامی رئیس وقت سازمان صداوسیما را به حمایت از توهین به مردم اصفهان متهم کرد. این سریال هرچند تا پایان پخش شد؛ اما هر قسمت آن حاشیه‌ی تازه‌ای داشت. گروهی در اصفهان معتقد بودند بازیگران سریال لهجه‌ی شهرهای دیگر را صحبت می‌کنند و این توهین‌آمیز است.

مرد هزار چهره

«چرا شخصیت بی‌دست‌وپا و مضحک سریال کارمند اداره‌ی ثبت‌احوال فسا است؟». این مهم‌ترین انتقاد به این اثر مهران مدیری بود. هم کارمندان ثبت‌احوال ناراحت بودند هم بعضی اهالی فسا؛ هر دو گروه احساس می‌کردند به‌عنوان نمادهایی از بی‌اهمیت‌بودن در نظر گرفته شده‌اند. این انتقادها البته بی‌جا هم نبودند. بعد از اینکه سریال پیش رفت، اهالی محافل ادبی با تماشای قسمت‌هایی که مدیریِ معتاد به حلقه‌های ادبی راه پیدا می‌کند، بسیار عصبانی شدند. حواشی سریال به‌قدری زیاد بود که در نهایت دو قسمت آن حذف شد. بعدها در بازپخش سریال، سانسور زیادی اعمال شد و پسوند «فرهنگ» از فامیل رئیس گروه مافیا (قزاقه‌مندیان) حذف شد.

بزنگاه

شخصیت عطاران در این سریال به‌قدری باورپذیر و درعین‌حال عریان بود که باورنکردنی می‌نمود. حضور این معتاد در سریال باعث اعتراض‌های زیادی شد؛ اما قسمت پنجم آغاز بحران بود. پخش مراسم عزاداری پدر خانواده، پای ضرغامی رئیس وقت صداوسیما را به تلویزیون باز کرد. مجلس معتقد بود که سریال عزاداری مسلمانان، تشییع‌جنازه و مراسم مذهبی را لوث کرده است.

اولین نمازجمعه‌ی بعد ازاین قسمت محل اعتراض‌های بیشتر بود. بیانیه‌های زیادی در محکومیت این سریال قرائت شد و گروه‌های فشار خواستار دستگیری عطاران بودند. شبکه ۳ بیانیه داد و اعلام کرد که سریال ادامه خواهد داشت؛ اما بعدها مشخص شد سانسورهای شدیدی روی سریال اعمال شده است. این سانسورها باعث شد عطاران با تلویزیون قهر کند.

شب‌های برره

حواشی سریال و ادامه‌ی آن «باغ مظفر» در زمان پخش، حاشیه‌های منفی‌ای نبودند. مردم سریال‌ها را بسیار دوست داشتند و با آن‌ها زندگی می‌کردند. کار حتی به چاپ پول برره‌ای هم رسید. یکی از مهم‌ترین حواشی زمان پخش این سریال، گسترش «دعوای برره‌ای» در مدارس بود. کار به جایی رسید که عوامل سریال در تلویزیون از بچه‌ها خواستند این کار را تکرار نکنند و دعوا برره‌ای از سریال حذف شد. بعد از پخش سریال اما حواشی زیادی برای آن به وجود آمد و بعدها سریال هرگز بازپخش نشد. البته مسئولان تلویزیون هیچ‌وقت نگفتند چرا این سریال‌ها را پخش نمی‌کنند؛ اما محافل و بولتن‌ها حدس‌هایی می‌زنند (که اینجا نمی‌توان نوشت!).

قلب یخی

پیش از توقیف سریال تاسیان و حتی پیش از ظهور شبکه‌ی نمایش خانگی، DVDهای این سریال در آخرین سال دهه‌ی ۸۰ به بخش جدایی‌ناپذیر خریدهای سوپرمارکتی مردم تبدیل شده بود. در مقایسه با سریال‌های وقت تلویزیون، قلب یخی هیچ خط قرمزی نداشت. قلب یخی سریال قوی‌ای نبود اما مردم عاشقش بودند. همین اقبال بی‌سابقه باعث شد کپی‌های غیرقانونی آن مثل نقل پخش شوند. همین کپی‌های غیرقانونی سریال را به ورشکستگی کشید و در نهایت با دعوا و قهر تقریباً تمام عوامل، تولید و پخش آن متوقف شد.

سرزمین کهن

فقط دو جمله در قسمت سوم کافی بود تا یکی از پرخرج‌ترین سریال‌های تاریخ تلویزیون تخته شود. این دو جمله برای بختیاری‌ها توهین‌آمیز بودند (به همین دلیل بازگو نمی‌کنیم) و اعتراض‌های زیادی به همراه داشتند. این اعتراض‌ها به مجلس هم رسید. نام سریال به سرزمین مادری تغییر کرد؛ اما اوضاع با عذرخواهی حل نشد. کمال تبریزی کارگردان سریال فکر می‌کرد مشکل سریالش با گذر زمان حل می‌شود؛ بنابراین برای ۱۰ سال، ساخت آن را ادامه داد. این سریال امروز در آرشیو تلویزیون خاک می‌خورد.

جیران

یکی از اولین درگیری‌های فیلیمو با رگولاتوری پیش از توقیف سریال تاسیان مربوط به این سریال است. رنگ رخ سریال خوب بود و گروه بزرگی از مخاطبان آن را دوست داشتند؛ اما درون سریال پوک بود. از همان قسمت اول تاریخ‌پژوهان سریال را به تغییر و تحریف تاریخ متهم کردند؛ اما حسن فتحی نقدی را نمی‌پذیرفت.

بعد از مدتی مهرداد غفارزاده نویسنده و کارگردان مدعی شد حسن فتحی ایده‌ی سریال را از او سرقت کرده است. این شکایت باعث شد اکران جیران با تأخیر همراه شود. جیران سریال بسیار ضعیفی بود و بعد از مدت کوتاهی مخاطبان زیادی از دست داد.

قبله عالم

کمی بعد از جیران، فیلیمو سراغ حامد محمدی رفت و سریالی که او هم‌زمان ساخته بود را پخش کرد. پخش این سریال کمدی بعد از ۲ قسمت با تاسوعا و عاشورا هم‌زمان شد. بعد از پایان عزاداری‌ها، سریال با تأخیر و نامنظم ادامه پیدا کرد و در نهایت بعد از ۷ قسمت تمام شد. فیلیمو مدعی شد ساترا به قسمت ۸ مجوز نداده؛ چون حامد کمیلی (ناصرالدین‌شاه) در این قسمت عریان می‌شود؛ و همین مسئله باعث شده فیلیمو تمایلی به ادامه‌ی کار نداشته باشد. بعد از مدتی اما مشخص شد این سریال پر خرج، بیننده‌ای نداشته و حتی حواشی خودساخته‌ی فیلیمو هم به «وایرال‌شدن» آن کمک نکرده است و این دلیل اصلی توقف سریال است.

در حاشیه

پزشکان و پرستاران تقریباً همیشه با سینما و تلویزیون ایران درگیر بوده‌اند. حتی سریال ساختمان پزشکان هم با انتقادهایی مواجه بود؛ اما در حاشیه، این درگیری را به مرحله‌ی بالاتری برد. به گفته مشاور رئیس سازمان نظام‌پزشکی وقت، ۷ هزار پزشک برای شرکت در یک تجمع با هدف اعتراض به صداوسیما درباره پخش این سریال اعلام آمادگی کرده بودند. نکته جالب‌تر این که این سریال نه فقط در دوران پخش، بلکه پیش‌تر و در دوران ضبط نیز با حواشی متعددی همراه شده و چند بار تا مرز توقف کامل ضبط پیش رفته بود. یکی از مسائلی که در این سریال مورد انتقاد شدید بسیاری از پزشکان و سازمان نظام‌پزشکی قرار گرفت، معضل زیرمیزی گرفتن پزشکان از بیماران بود.