احتمالا اولین بار در کودکی فیلمی از ناکجا آمد و نگذاشت حتی پلک بزنیم و از آن‌جا عاشق جهان‌های فضایی، تکنولوژی‌های عجیب و خلاصه هرچیزی شدیم که نه تنها تخیلمان را غلغلک می‌داد بلکه ما را به جهانی دیگر می‌برد. جایی‌که اتفاقا برخلاف داستان‌های غول و پری و ابرقهرمان‌ها، می‌توانست واقعا وجود داشته باشد، شاید در آینده‌ای خیلی دور… اما غیرممکن نبود. کمی در خاطراتتان بگردید… اولین فیلم برای شما کدام بود؟ در هر دوره‌ای بعضی فیلم‌ها شاخص‌تر بودند، مثلا برای بعضی‌ها احتمالا یکی از اولین فیلم‌ها ترمیناتور بود، برای بعضی‌ها مد مکس، بعضی‌ها بلید رانر و…

خلاصه که بعد از مواجهه با چنین جهان جدید و عجیبی خیلی‌ها دوست داشتند بهترین و جذاب‌ترین فیلم‌های علمی تخیلی سینما را پیدا کنند و ببینند. جزء این دسته هستید یا تازه به این ژانر علاقه‌مند شدید و می‌خواهید فیلم‌های بیشتری در این سبک ببینید تا به نتیجه برسید اصلا ژانر مورد علاقه شماست یا نه؟ پس با ما همراه باشید تا نگاهی به بهترین‌های ژانر علمی تخیلی داشته باشیم.

ژانر علمی تخیلی را چطور باید تعریف کرد؟

ترمیناتور تعریفی از ژانر علمی تخیلی می‌دهد

دارید به فیلم‌های مختلفی که دوست دارید فکر می‌کنید و نمی‌دانید اصلا جزء این ژانر هستند یا نه؟ خب اول از همه حتما کلمات سای‌-فای (Sci-fi) و ساینس فیکشن (Sience Fiction) هم به گوشتان خورده است. مشخصا علمی تخیلی ترجمه همان ساینس فیکشن است و سای-فای هم مخفف آن است. این سبک چه در کتاب و چه در فیلم دست روی موضوعاتی می‌گذارد که تخیلی اند اما ریشه در علم و تکنولوژی دارند. یعنی احتمالا داستان هم به تکنولوژی وابسته است و هم این‌که این تخیلات ممکن است روزی با پیشرفت تکنولوژی تبدیل به واقعیت شوند.

ویژگی‌های اصلی سبک علمی تخیلی

چه چیزی نشان می‌دهد که یک سای-فای واقعا سای-فای است؟

شاید توضیحات بالا تا حدی تکلیفمان را با این ژانر روشن کرده باشد. اما احتمالا بهترین راه برای تعریف هر ژانری بررسی عناصر و ویژگی‌های اصلی آن سبک است.

• فناوری: داستان‌های علمی تخیلی بیشتر وقت‌ها روی مفاهیم پیشرفته علمی، نوآوری‌های تکنولوژی و یا تاثیر بالقوه‌ آن‌ها تمرکز می‌کنند. پس می‌توانند شامل چیز‌هایی مثل سفر فضایی، هوش مصنوعی، روباتیک، سفر در زمان، مهندسی ژنتیک یا ابزار‌ و وسایلی باشد که بشر در آینده می‌تواند به آن‌ها دست پیدا کند.
• حدس و گمان و تخیل: داستان‌های علمی تخیلی بر مبنای احتمالات علمی شکل می‌گیرند، اما می‌توانند مرزهای واقعیت را جابه‌جا کنند. یعنی موقع نوشتن قصه حتما این سوال پرسیده می‌شود: «چه می‌شود اگر». با این سوال، امکان‌ها و سناریوهایی را بررسی می‌کنند که فراتر از درک فعلی ما از جهان است.
• کاوش در پیامدها: داستان‌های سای‌فای فقط درباره ابزار‌های جالب و جوامع بشری در آینده نیستند. معمولا این دست فیلم‌ها نیم‌نگاهی هم به این دارند که چطور پیشرفت‌های علمی ممکن است بشریت، جامعه، اخلاقیات و حتی درک ما از جهان اطرافمان را تغییر دهد.
• تفسیر اجتماعی: سای فای‌ها خیلی‌وقت‌ها شبیه به آینه عمل می‌کنند! یعنی اضطراب‌ها، آرزو‌ها و موانع و دام‌های پیش‌روی ما به‌عنوان یک جامعه انسانی را به تصویر می‌کشند.

تفاوت علمی تخیلی و فانتزی

در ژانر علمی تخیلی می‌بینیم که نویسنده‌ها یا فیلم‌ساز‌ها با قوانین علمی بازی می‌کنند، جهان را دستکاری می‌کنند و چیزی نشانمان می‌دهند که بعید به نظر می‌رسد. اما همیشه سعی می‌کنند ارتباطشان را با واقعیت حفظ کنند. اغلب ایده‌ها از پیشرفت‌های علم و دنیای واقعی می‌آیند. همان‌طور که گفتیم گاهی در آینده تبدیل به واقعیت هم می‌شوند، مثل چیز‌هایی که در داستان‌های ژول ورن می‌خوانیم یا بعضی فیلم‌های سای‌فای اولیه. مثلا ما الان هواپیما و پاراگلایدر داریم و به ماه سفر کردیم.

اما در فانتزی نیازی به اتصال به واقعیت حس نمی‌شود. البته که جهان فانتزی هم قانون و قاعده خودش را دارد. اما عناصر ماورالطبیعه، سحر و جادو هم وارد داستان می‌شود و هرلحظه ممکن است کسی با قدرت ویژه سروکله‌اش پیدا شود و یکی از قوانین اساسی حاکم بر جهان قصه را به راحتی بشکند! بنابراین اتفاقاتش مبنای واقعی و علمی ندارند و بسیاری از آن‌ها هم بعید است که هرگز تبدیل به واقعیت شوند، حداقل به آن شکلی که در فیلم می‌بینیم.

دارودسته سای فای

• سفر فضایی: از سفر بین ستاره‌ها گرفته تا اولین تماس با تمدن‌های بیگانه، سفرهای فضایی همیشه احساس شگفتی را در ما برمی‌انگیزند و ما را با فرض‌های ممکن مواجه می‌کنند.
• هوش مصنوعی: وقتی پا روی خط باریکی که بین انسان و ماشین هوشمند وجود دارد می‌گذارید با سوالاتی از جنس هستی‌شناسی مواجه می‌شوید؛ درباره هویت، ذات هستی و آگاهی می‌پرسید.
• سفر در زمان: دستکاری زمان وسوسه برانگیز است. حتما شما هم هرازگاهی با خودتان فکر می‌کنید که اگر فلان اتفاق در گذشته به شکل دیگری افتاده بود چه می‌شد. حالا این سوال را بگیرید و دامنه‌اش را گسترش بدهید. همین را درباره جنگ جهانی دوم بپرسید یا… همین باعث می‌شود که فیلم‌سازها بخواهند نگاهی به گذشته داشته باشند و یا آینده‌های احتمالی را به تصویر بکشند. حتی با استفاده از ویژگی‌های سفر در زمان پارادوکس‌های ذهنی ایجاد کنند.
• آینده‌های دیستوپیایی: دیستوپیا نقطه مقابل اتوپیاست…پادآرمان‌شهر. جایی در آینده که همه‌جای کار می‌لنگد. معمولا این نوع داستان‌ها درباره کار‌هایی که امروز انجام می‌دهیم هشدار می‌دهند. به ما یادآوری می‌کنند که اگر قدرت کنترل نشود، گسترش تکنولوژی بیش‌ازحد باشد یا اگر برای آزادیمان نجنگیم چه‌چیزی در انتظارمان است.
• ملاقات بیگانگان: چه دوستانه و چه خصمانه…برخورد با موجودات بیگانه‌ای که از خیلی نظر‌ها با ما فرق دارند باعث می‌شود که بیشتر جایگاه خودمان در جهان را در نظر بگیریم.

تاریخچه ژانر علمی تخیلی در سینما

سای-فای‌ها از پیشگامان سینما…

از زمانی‌که انسان شروع به ساختن فیلم کرد، فیلم علمی تخیلی می‌ساخت. اصلا شاید بتوان گفت یکی از اولین ژانر‌های سینمایی همین سای‌فای بوده است. این سبک در ارائه نظرات اجتماعی و نشان دادن ترس‌های ما عالی عمل می‌کند. پس بیایید نگاهی به تاریخ بیندازیم و ببینیم این نوع فیلم چطور طی زمان تکامل یافت.

پایه و اساس و اولین آثار – اوایل دهه ۱۹۰۰ تا دهه ۱۹۲۰

فیلم‌های علمی تخیلی اولیه، کوتاه و عجیب‌ و غریب بودند و تمرکزشان را روی شگفتی‌های تکنولوژی می‌گذاشتند. نمونه آن سفر به ماه ( A Trip to the Moon) اثر ژرژ مه‌لیس (Georges Méliès) است که سال ۱۹۰۲ ساخته شد. در آن تصویر آیکونیکی وجود دارد که موشکی در چشم ماه کاشته شده است. در ادامه فیلم‌هایی مانند متروپلیس (Metropolis) تولید ۱۹۲۷ تفسیر‌های اجتماعی خیره‌کننده‌ای به نمایش گذاشتند. مناظری از شهر‌های سربه‌فلک کشیده و کارگران ستمدیده در این شهر‌ها که از نظر تکنولوژی هم بسیار پیشرفته بودند، به وضوح تصویری از بی‌عدالتی و پیشرفت ناعادلانه تکنولوژی ترسیم می‌کند.

ماجراجویی‌های عامه‌پسند و اضطراب اتمی – دهه ۱۹۳۰ تا دهه ۱۹۵۰

کمیک‌های محبوبی مثل فلش گوردون (Flash Gordon) و باک راجرز (Buck Rogers) به سریال‌هایی هیجان‌انگیز تبدیل شدند و باعث شدند همه عاشق سفینه‌های فضایی، تفنگ‌های لیزری و سیارات عجیب و غریب بشوند.

بعد از جنگ جهانی دوم نگرانی‌های زیادی درباره قدرت‌های اتمی و البته جنگ اتمی وجود داشت. همین باعث تولید فیلم‌هایی شد از هیولاهای غول‌پیکر مثل گودزیلا (Godzilla) تولید سال ۱۹۵۴ و موجوداتی مثل چیزی‌که در فیلم آن‌ها (Them!) می‌بینم. در این فیلم‌ها تشعشعات در نقش نیروی مخرب ظاهر شدند. دهه ۵۰ میلادی شاهد انفجاری در فیلم‌های علمی تخیلی کم‌هزینه بود. بیشتر این فیلم‌ها پر بودند از حمله بیگانگان، موجودات جهش‌یافته و دانشمندان دیوانه.

مسائل اجتماعی و گمانه‌زنی‌ها – دهه ۱۹۶۰ تا دهه ۱۹۷۰

فیلم‌هایی مثل اودیسه فضایی ۲۰۰۱ (۲۰۰۱: A Space Odyssey) و سولاریس (Solaris) از حساسیت‌های عام گذشتند و ترجیح دادند سراغ مفاهیم عمیق فلسفی و چیز‌هایی بروند که ایده ما از فضا، زمان و آگاهی را به چالش می‌کشند. از آن طرف فیلم‌هایی مثل سیاره میمون‌ها (Planet of the Apes) محصول ۱۹۶۸ و تی‌اچ‌ایکس (THX) محصول ۱۹۷۱ آینده‌ای تیره و تار و ظالمانه را روی پرده آوردند تا نسبت به قدرت کنترل‌نشده و ازخودراضی بودن انسان هشدار دهند.

عصر بلاک‌‌باسترها – دهه ۱۹۷۰ تا دهه ۱۹۹۰

جنگ ستارگان (Star Wars) محصول ۱۹۷۷ اپرای فضایی را احیا کرد و عصری از جلوه‌های بصری خیره‌کننده، نبردهای فضایی هیجان‌انگیز و قهرمانانی را آغاز کرد که آمده بودند تا کهکشان را نجات دهند.

در ادامه، کمتر از یک دهه بعدتر، هوش مصنوعی کم‌کم به موضوعی تهدید‌کننده تبدیل می‌شود و به این ترس که ماشین‌ها از خالقانشان باهوش‌تر شوند دامن می‌زند… این نگاه و البته این ترس را می‌توان در معروف‌ترین فیلم‌های این دوران مثل ترمیناتور (The Terminator) تولید ۱۹۸۴ و ماتریکس (The Matrix) تولید ۱۹۹۹ دید.

البته که ما مجبور بودیم با تهدیداتی که از جنس این دنیا نبودند هم مقابله کنیم. همین شد که فضایی‌های دوست مثل چیزی‌که در ای‌تی (E.T. the Extra-Terrestrial) دیدیم تا آدم‌ فضایی‌های ترسناک مثل بیگانه (Alien) تولید ۱۹۷۹ روی پرده ظاهر شدند. آدم فضایی‌های سینمایی در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف حاضر بودند تا ترس و تخیل را به اوج برسانند.

چشم‌انداز مدرن – از ۲۰۰۰ تا امروز

فیلم‌هایی مانند ورود (Arrival) ساخت ۲۰۱۶ و فراماشین (Ex Machina) ساخت ۲۰۱۴، ایده‌های پیچیده‌ای مانند زبان، اولین تماس و هوشیاری هوش مصنوعی را با رویکردی هنرمندانه‌تر بررسی می‌کنند.

اما هالیوود را که کنار بگذاریم، سا‌فای بین‌المللی وقتی مثل بمب صدا کرد که فیلم‌هایی مانند آکیرا (Akira) محصول  ۱۹۸۸ سینمای ژاپن و برف‌شکن (Snowpiercer) محصول ۲۰۱۳ سینمای کره روی پرده آمدند.

فیلم علمی تخیلی در سراسر دنیا

علمی تخیلی‌ها در جهان انیمه

جهان فیلم‌های سای‌فای به شکل عجیبی غنی و متنوع است. این‌جا به تفکیک به چندکشور مختلف نگاهی میندازیم و به بهترین فیلم‌هایشان اشاره می‌کنیم. اگر به این ژانر علاقه دارید فرصت خوبی است برای کاوش در جهان بهترین فیلم‌های علمی تخیلی سینما.

ژاپن

انیمه: ژاپن یکی از قدرتمندترین بازیگر‌های دنیای علمی تخیلی در سطح انیمیشن است:

• آکیرا – ساخت ۱۹۸۸: فیلم برجسته‌ای است که موضوعاتی مثل قدرت، فساد و قابلیت‌های ذهنی را در توکیوی مدرن دیستوپیایی بررسی می‌کند.
• شبح در پوسته (Ghost in the Shell) – ساخت ۱۹۹۵: این فیلم در دنیایی که مرز بین انسان و ماشین محو می‌شود به سایبرنتیک‌ها، آگاهی و هویت می‌پردازد.
• پاپریکا (Paprika) – ساخت ۲۰۰۶: در سفری شگفت‌انگیز به دنیای رویا‌ها و خطرات رنگ باختن واقعیت و ازبین رفتن مرز تخیل و واقعیت با پاپریکا همراه شوید.

لایو اکشن: لایو اکشن‌های علمی تخیلی ژاپنی هم داستان‌های جالبی را به تصویر می‌کشند:

• گودزیلا – ساخت ۱۹۵۴: داستان کلاسیک اصلی، داستانی است که درباره خطرات انرژی هسته‌ای هشدار می‌دهد. این موضوع در هیولایی ویران‌گر تجسم پیدا کرده.
• تتسو مرد آهنینی (Tetsuo: The Iron Man) – ساخت ۱۹۸۹: این فیلم سایبرپانکی است که در خرده‌سبک وحشت جسمی یا بادی هارر (body horror) قرار می‌گیرد و انگار رویای تب‌آلودی است که فناوری و دگردیسی و تغییر را بررسی می‌کند.
• جنگ نهایی (Battle Royale) – ساخت ۲۰۰۰: فیلم دیستوپیای نگران‌کننده‌ای است که در آن دانش‌آموزان مجبور می‌شوند تا سرحد مرگ بجنگند. بتل رویال حول بحث‌هایی درباره بقا و اخلاق می‌چرخد.

اروپا

نمونه‌های فرانسوی: سای‌-فای‌های فرانسوی معمولا تمایل دارند ویژگی‌های هنری را با موضوعات فلسفی مخلوط کنند و نتیجه:

• اسکله (La Jetée) – ساخت ۱۹۶۲: فیلم تجربی ترسناکی است درباره سفر در زمان، حافظه و پیامد‌های جنگ.
• اغذیه‌فروشی (Delicatessen) – ساخت ۱۹۹۱: در این کمدی سیاه پسا‌آخرالزمانی، جایی‌که غذا کمیاب است، کرایه‌نشین‌ها به وعده بعدی صاحب‌خانه تبدیل می‌شوند.
• شهر کودکان گمشده (City of Lost Children) – ساخت ۱۹۹۵: فیلم از نظر بصری خیره‌کننده است و حال‌و‌هوایی سورئال دارد. شهر کودکان گمشده داستان دانشمندی است که رویاهای کودکان را می‌دزدد.

شاهکارهای دوران شوروی: سای‌فای‌های دوران شوروی جایگزینی قابل تامل و اغلب انتقادی برای فیلم‌های پرفروش هالیوودی ارائه می‌دهند:

• سولاریس (Solaris) – ساخت ۱۹۷۲: فیلم پاسخی است به اودیسه فضایی ۲۰۰۱ ساخته استنلی کوبریک (Stanley Kubrick). این‌بار داستان درباره آشفتگی‌های درونی روان‌شناسی است که انگار با حیات بیگانه مواجه شده است.
• استاکر (Stalker) – ساخت ۱۹۷۹: شایعه شده مکانی است که آرزو‌ها را برآورده می‌کند…راهنمایی مرموز، دو مرد را به این منطقه‌ای هدایت می‌کند. فیلم تلاش می‌کند موضوعات ایمان و روح انسانی را عمیق‌تر بکاود.

آن‌سوی هالیوود

کره جنوبی: صنعت فیلم کره جنوبی پررونق است و از گوشه‌گوشه جهان بیننده دارد و بخشی از این صنعت سهم فیلم‌های علمی تخیلی هیجان‌انگیز است.

• برف‌شکن – ساخت ۲۰۱۳: فیلمی از نظر بصری خیره‌کننده و پر از اکشن‌های دیدنی که به جنگ طبقاتی در قطاری خاص می‌پردازد. این قطار آخرین بازمانده‌های بشریت را در میان جهانی یخ‌بسته حمل می‌کند.
• اوکجه (Okja) – ساخت ۲۰۱۷: ساتیری دلچسب از دختری است که خوکی اصلاح ژنتیکی‌شده دارد. اوکچه ناخنکی به موضوعات جالبی مثل حرص و طمع شرکت‌ها و حقوق حیوانات می‌زند.

نیجریه: نالی‌ووود (Nollywood) پیشرانه‌ای در سینمای آفریقاست که از جمله فیلم‌های آن‌ها سای‌فای‌های کم‌هزینه‌ای هستند که پراند از خلاقیت و دیدگاه‌های منحصربه‌فرد.

• اوجوجو (Ojuju) – ساخت ۲۰۱۴: زامبی‌ها در زاغه‌های نیجریه این‌طرف و آن‌طرف می‌روند! این فیلم عناصر ترسناک و علمی تخیلی را باهم ترکیب می‌کند.
• سلام، باران (Hello, Rain) – ساخت ۲۰۱۸: دانشمندی نیجریه‌ای جادو و فناوری را باهم ترکیب می‌کند تا تغییری بزرگ رقم بزند!

بهترین فیلم‌های علمی تخیلی سینما

فیلم‌های سای فای فقط برای این نیستند که سرگرممان کنند. این فیلم‌ها ما را تشویق می‌کنند تا درمورد دنیای خودمان، پتانسیل‌هایی که داریم و پیامد کارهایمان بیشتر فکر کنیم. در ادامه مجموعه‌ای از فیلم‌های علمی تخیلی محبوب از سراسر جهان را مرور می‌کنید. این موارد ترتیب خاصی ندارند و همه آن‌ها فیلم‌هایی جالب و هیجان‌انگیزاند. پس اگر موردی برایتان جدید است بد نیست که در لیست تماشا بگذاریدش.

• اودیسه فضایی ۲۰۰۱ – ساخت ۱۹۶۸: شاهکار بصری‌ خیره‌کننده‌ای که معمایی از سفر انسان به ماقبل تاریخ را دنبال می‌کند و آگاهی و جایگاه ما در جهان را زیر سوال می‌برد.
• بیگانه (Alien) – ساخت ۱۹۷۹: فیلم فضایی ترسناک را ترسیم می‌‌کند که در آن خدمه سفینه فضایی تجاری با با موجودی بیگانه و مرگبار مواجه می‌شوند.
• بلید رانر ( Blade Runner) – ساخت ۱۹۸۲: داستان کلاسیک و نئونوآری است که در لس‌آنجلس دیستوپیایی می‌گذرد، جایی‌که کاراگاهی ربات‌های انسان‌نما را شکار می‌کند و به مرز باریک بین انسان و ماشین فکر می‌کند.
• جنگ ستارگان قسمت پنجم (Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back) – ساخت ۱۹۸۰: دنباله حماسی جنگ ستارگان. جایی‌که اتحاد شورشیان علیه امپراطوری شیطانی کهکشان مبارزه می‌کنند و لوک اسکای واکر (Luke Skywalker) جوان برای تبدیل شدن به جدی (Jedi) تلاش می‌کند.
• بازگشت به آینده (Back to the Future) – ساخت ۱۹۸۵: سفر در زمان این‌بار با ماجراجویی دلپذیر نوجوانی که تصادفا به گذشته سفر می‌کند همراه می‌شود. او حالا باید مطمئن شود که پدر و مادرش دوباره عاشق می‌شوند و ازدواج می‌کنند تا خیالش راحت شود که وجود خودش به خطر نمی‌افتد.
• برزیل (Brazil) – ساخت ۱۹۸۵: چشم‌اندازی از آینده بروکراتیک و تمامیت‌خواه که در آن کارگری درگیر توطئه می‌شود…و همه این‌ها با چاشنی کمدی سیاه!
• ای‌تی – ساخت ۱۹۸۲: داستانی دلچسب که دوستی پسربچه‌ای تنها را با آدم‌ فضایی مهربان و سرگردان نشان می‌دهد و پر است از شگفتی‌های دوران کودکی.
• ترمیناتور (The Terminator) – ساخت ۱۹۸۴: قاتل سایبورگی از آینده فرستاده شده تا سارا کانر (Sarah Connor) را به قتل برساند. چرا؟ چون قرار است از او پسری متولد شود که در جنگ انسان‌ها علیه ربات‌ها رهبری بشریت را بر عهده بگیرد.
• آکیرا – ساخت ۱۹۸۸: این فیلم که به‌صورت انیمه ساخته شده است در توکیوی آینده می‌گذرد، جایی‌که مردم درگیر مشکلات زیادی‌اند و گروهی دوچرخه‌سوار درگیر توطئه دولتی می‌شوند.
• چیز‌های مورد انتظار (Things to Come) – ساخت ۱۹۳۶: فیلمی بریتانیایی و بصری که یک قرن جنگ، پیشرفت تکنولوژی و شمایل جامعه آینده را به تصویر می‌کشد.
• از فضای خارج می‌آید (It Came From Outer Space) – ساخت ۱۹۵۳: نمایشی سه‌بعدی و علمی تخیلی از وقتی‌که سفینه آدم فضایی تصادفا در شهری فرود می‌آید و همین باعث شک و پارانویا می‌شود.
• ماتریکس ( The Matrix) – ساخت ۱۹۹۹: این فیلم اکشن خیلی ذهن را درگیر می‌کند، حداقل در زمان انتشارش این‌طور بود…این‌جا هکری جوان به واقعیت پی می‌برد. او می‌فهمد که جزئی از برنامه شبیه‌سازی کامپیوتری است و تصمیم می‌گیرد به شورش علیه ماشین‌هایی که انسان را کنترل می‌کنند بپیوندد.

• ورود (Arrival) – ساخت ۲۰۱۶: زبان‌شناسی وظیفه دارد که با آدم فضایی‌های مرموز ارتباط برقرار کند. این کار باعث می‌شود او درگیر بررسی عمیق زبان، زمان و واقعیت شود.
• وال ای (WALL-E) – ساخت ۲۰۰۸: این فیلم دلپذیر پیکسار درمورد رباتی است که در زمینی پر از زباله، تنها رها شده است. او سفری آغاز می‌کند که سرنوشت بشریت را تعیین خواهد کرد.
• متروپلیس (Metropolis) – ساخت ۱۹۲۷: فیلمی صامت از جنبش اکسپرسیونیسم آلمان است که شهری از آینده را تصویر می‌کند. فاصله طبقاتی در این شهر کاملا واضح است و مبارزه‌ای طبقاتی بین کارگران و حاکمان نخبه را به تصویر می‌کشد.
• فرزندان انسان (Children of Men) – ساخت ۲۰۰۶: در آینده‌ای دیستوپیایی انسان‌ها قابلیت باروری را ازدست داده‌اند و رو به انقراض می‌روند. اما زنی باردار است! و مردی سرخورده می‌پذیرد که او را از میان آشوب و وحشت به منطقه امن برساند.
• سولاریس – ساخت ۱۹۷۲: فیلم مربوط به دوران شوروی سابق است. روان‌شناسی به ایستگاه فضایی که اطراف سیاره‌ای مرموز است فرستاده می‌شود. او باید موارد نامعمولی که گزارش شده است را بررسی کند. همین باعث می‌شود با روان خودش و نیرو‌های شر درونش روبه‌رو شود.
• میان‌ستاره‌ای (Interstellar) – ساخت ۲۰۱۴: این فیلم که از نظر بصری دیدنی است و بار احساسی زیادی هم دارد، سفر گروهی از فضانوردان را دنبال می‌کند که می‌خواهند از طریق کرم‌چاله‌ای به سفری خطرناک بروند تا خانه جدیدی برای نوع بشر پیدا کنند.
• شبح درون پوسته (Ghost in the Shell) – ساخت ۱۹۹۵: انیمه‌ای کلاسیک با حال‌و‌هوای سایبرپانک که به بررسی هویت، آگاهی و مرز باریک بین انسان و ماشین‌های هوشمند آینده می‌پردازد.
• مکس دیوانه جاده خشم (Mad Max: Fury Road) – ساخت ۲۰۱۵: فیلمی تعقیب و گریزی که بدنتان را سرشار از آدرنالین می‌کند. همه‌چیز در جهانی پساآخرالزمانی می‌گذرد. در بیابانی بی‌حاصل گروهی از شورشیان از چنگ جنگ‌سالاری ظالم می‌گریزند. این فیلم هم از نظر بصری خیلی جذاب است.
• فراماشین (Ex Machina) – ساخت ۲۰۱۴: روانشناسی احساسات یکی از ربات‌های انسان‌نما را بررسی می‌کند و همین به کاوشی در هوش مصنوعی و اخلاقیات می‌رسد.
• منطقه نه (District 9) – ساخت ۲۰۰۹: چیزی شبیه به فیلم‌های شنی است که در سبک واقعیت جایگزین می‌بینیم. این‌جا آدم فضایی‌ها در آفریقای جنوبی پناهنده شده‌اند. پس دور از انتظار نیست که به مضمون‌هایی مثل بیگانه‌هراسی و جداسازی بپردازد.
• برخورد نزدیک از نوع سوم (Close Encounters of the Third Kind) – ساخت ۱۹۷۷: یکی از فیلم‌های کلاسیک اسپیلبرگ (Spielberg) این‌جاست! در این فیلم مردم به سمت رویدادی جهانی کشیده می‌شود. ممکن است این رویداد با ورود فرازمینی‌ها همراه شود…
• تل‌ماسه (Dune) – ساخت ۲۰۲۱: اقتباسی بصری و نفس‌گیر از رمان فرانک هربرت. مردی جوان قرار است از ارزشمندترین منابع کهکشان که در سیاره‌ای بیابانی قرار گرفته‌اند محافظت کند.
• ۱۲ میمون (۱۲ Monkeys) – ساخت ۱۹۹۵: این یک تریلر هیجان‌انگیز است! همراه با سفر در زمان. جهان به‌خاطر بیماری کشنده نابوده شده است. محکومی از آینده‌ بازگشته تا اطلاعاتی درمورد منشا ویروس پیدا کند و شاید بتواند بشریت را نجات دهد.
• استاکر (Stalker) – ساخت ۱۹۷۹: باز هم از شوروی سابق…یک راهنمات دو مرد را به منطقه‌ای مرموز و تقریبا ممنوعه هدایت می‌کند. جایی‌که به‌طور خاص با اسم منطقه شناخته می‌شود. آن‌جا آرزو‌ها برآورده می‌شوند.
• شکارچی (Predator) – ساخت ۱۹۸۷: در جنگل‌های آمازون تیمی شبه‌نظامی و نخبه با شکارچی‌ای فرازمینی روبه‌رو می‌شوند که از فناوری بسیار پیشرفته استفاده می‌کند و علاقه زیادی به جمع کردن غنیمت دارد.
• گاتاکا (Gattaca) – ساخت ۱۹۹۷: این مرد جایی متولد شده که اصلاح نژادی مسئله مهمی است…جایی‌که دی‌ان‌ای افراد سرنوشت آن‌ها را تعیین می‌کند. حالا اگر هویت کسی را برای سفر فضایی قرض بگیرد چه؟
• جنگ ستارگان قسمت چهارم (Star Wars: Episode IV – A New Hope) – ساخت ۱۹۷۷: فیلم اصلی ماجرایی را شروع کرد، پسر مزرعه‌داری را از سیاره‌ای بیابانی بیرون کشید و وسط مبارزه‌ای حماسی در کهکشان بین خیر و شر انداخت.
• ترمیناتور روز قضاوت (Terminator 2: Judgement Day) – ساخت ۱۹۹۱: دنباله‌ای که ازنظر اکشن هیچ کم ندارد. حالا سایبورگی دوباره برنامه‌ریزی شده تا از جان کانر جوان محافظت کند. چون او همان پسر سارا کانر است که قرار است آینده بشریت را نجات دهد.
• همان چیز (The Thing) – ساخت ۱۹۸۲: بیگانه‌ای با قابلیت تغییر شکل به ایستگاه تحقیقاتی دورافتاده‌ای در قطب جنوب نفوذ می‌کند و باعث وحشت و پارانویا در این محیط منزوی یخی می‌شود.
• روبوکاپ (RoboCop) – ساخت ۱۹۸۷: افسر پلیسی وحشیانه به قتل رسیده است. حالا او به‌عنوان سایبورگ به زندگی بازگردانده شده تا در دیترویت دیستوپیایی و پر از جنایت، مامور اجرای قانون باشد. فیلم به موضوعاتی مثل هویت و اعمال قدرت و کنترل شرکت‌های بزرگ می‌پردازد.
• درخشش ابدی ذهن پاک (Eternal Sunshine of the Spotless Mind) – ساخت ۲۰۰۴: درامی علمی-تخیلی، عاشقانه و عجیب و غریب که در آن زوجی از هم جدا شده‌اند، می‌خواهند خاطرات دیگری را از ذهنشان پاک کنند و این باعث جستجویی عمیق در احساساتی مانند عشق، فقدان و پایداری احساسات می‌شود.
• حمله جسددزدها (Invasion of the Body Snatchers) – ساخت ۱۹۵۶: بازسازی جذاب از کلاسیکی هیجان‌انگیز که در آن بیگانه‌ها موجوداتی شبیه به انسان بازتولید می‌کنند. موجوداتی بدون عواطف که کم‌کم کنترل جامعه را به‌دست می‌گیرند.
• سیاره ممنوعه (Forbidden Planet) – ساخت ۱۹۵۶: خدمه کشتی فضایی، سیاره‌ای را بررسی می‌کنند که یک دانشمند و دخترش به همراه نیرویی مرموز در آن زندگی می‌کنند…نیرویی که با نابود شدن یک تمدن ارتباط تنگاتنگی دارد.
• آغازگر (Primer) – ساخت ۲۰۰۴: فیلم کم‌هزینه و بسیار شگفت‌انگیز. دو مهندس خیلی تصادفی وسیله‌ای طراحی می‌کنند که درواقع ماشین سفر در زمان است! این وسیله تناقض‌های پیچیده‌ای ایجاد می‌کند و باعث می‌شود مبارزاتی برای به‌دست آوردن مجدد کنترل شکل بگیرد.
• دونی دارکو (Donnie Darko) – ساخت ۲۰۰۱: جزء فیلم‌های کلاسیک و کالت محسوب می‌شود و داستان نوجوانی است که مورد هجوم تصاویر آشفته‌ای از خرگوشی در لباس رسمی قرار می‌گیرد. البته که این خرگوش پایان جهان را پیش‌بینی می کند. فیلم سفر در زمان و اضطراب‌های دوران بلوغ را باهم ترکیب می‌کند.
• پرنده (The Fly) – ساخت ۱۹۸۶: بادی هارر ولی از نوع خاصش! شاید ترکیب‌شده با کافکا! دانشمندی درگیر آزمایش روی انتقال از راه دور یا تله‌پورت است. اما محاسباتش واقعا اشتباه می‌شود و او آرام‌آرام با مگس خانگی ترکیب می‌شود!

• او (Her) – ساخت ۲۰۱۳: داستان عاشقانه‌ای تلخ و نامتعارف از مردی تنها که با سیستم عامل هوش مصنوعی ارتباط برقرار می‌کند. فیلم درحالی مفاهیمی مثل همراهی را بررسی می‌کند که به تکامل ارتباط ما با تکنولوژی هم می‌پردازد.
• ویدئودروم (Videodrome) – ساخت ۱۹۸۳: باز هم بادی هارر و این‌بار یکی از اساتید این سبک، دیوید کراننبرگ (David Cronenberg). این فیلم آزاردهنده رئیس ایستگاه تلویزیونی را نشان می‌دهد که علاقه‌ای وسواس‌گونه به سیگنال‌های پخش پیدا کرده. سیگنال‌هایی که باعث توهم و حتی تغییرات فیزیکی می‌شوند.
• ماه (Moon) – ساخت ۲۰۰۹: فضانوردی تنها که در جایی دورافتاده از ماه مشغول استخراج است کم‌کم در وجود خودش دچار شک می‌شود. با نزدیک شدن به زمان پایان حضورش در ایستگاه شک او درمورد واقعیت وجودی خودش بیشتر و بیشتر می‌شود.
• لبه فردا (Edge of Tomorrow) – ساخت ۲۰۱۴: پر از اکشن و هیجان. سربازی که علیه موجودات بیگانه می‌جنگد در دور گیر می‌افتد. یعنی هربار در جنگی وحشیانه می‌میرد، دوباره زنده می‌شود، دوباره مبارزه می‌کند و دوباره کشته می‌شود. اما با تکرار دور‌ها او مهارت‌های بیشتری به‌دست می‌آورد.
• برف‌شکن (Snowpiercer) – ساخت ۲۰۱۳: دوران یخبندان پسا آخرالزمانی است. آخرین انسان‌ها در قطاری زندگی می‌کنند و این قطار هم تقسیمات اجتماعی دارد. انقلابی از انتهای قطار و در بخش فقیرنشین علیه اقلیت بالانشین به وقوع می‌پیوندد.
• زیر پوست (Under the Skin) – ساخت ۲۰۱۳: فیلمی ترسناک که در آن آدم فضایی‌ای با ظاهر انسانی به شکار مردهای اسکاتلندی می‌رود. فیلم از دریچه‌ای فراجهانی به موضوعاتی مانند هویت و شهوت در نگاه می‌پردازد.
• لوپر (Looper) – ساخت ۲۰۱۲: هیتمنی که در زمان سفر می‌کند جایی با خود آینده‌اش مواجه می‌شود. این برخورد باعث می‌شود به انتخاب‌های زندگیش و مسیر نابودی تکرار‌شونده‌ای که خودش را در آن قرار داده فکر کند.
• دکتر استرنج لاو یا چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb) – ساخت ۱۹۶۴: شاهکاری کمدی از استنلی کوبریک که بالاتر به دیگر فیلمش اشاره کردیم. در این فیلم پوچی سیاسی و نظامی همه‌چیز را به سمت آخرالزمان هسته‌ای می‌برد. کوبریک در این فیلم به خطر قدرت کنترل‌نشده می‌پردازد.
• لوگان (Logan) – ساخت ۲۰۱۷: فصلی تاریک و در عین حال حماسی در مردان ایکس، جایی‌که ولورین خسته با مرگ‌و‌میر دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و البته هدفی پیدا می‌کند… او باید از جوانی جهش‌یافته که قدرت‌های مشابه دارد محافظت کند.
• روزی‌که زمین از حرکت ایستاد (The Day the Earth Stood Still) – ساخت ۱۹۵۱: یکی از فیلم‌های کلاسیکی که به مواجه با بیگانگان اشاره می‌کند. یکی از موجودات فرازمینی شبه‌انسان به نام کلاتو (Klaatu) همراه ربات باشکوهش گورت (Gort) پا روی زمین می‌گذاردند. آن‌ها پیامی از صلح برای زمین دارند و البته هشداری درمورد تمایل انسان‌ها به تخریب زمین.
• آن‌ها زنده‌اند (They Live) – ساخت ۱۹۸۸: کلاسیک کالت دیگر از جان کارپنتر (John Carpenter). آدمی تقریبا ولگرد عینکی پیدا می‌کند که تهاجم فضایی‌ها از طریق تحریکات حسی و به‌صورت ناخودآگاه را آشکار می کند.
• اسکله (La Jetée) – ساخت ۱۹۶۲: فیلمی کوتاه و تجربی از فرانسه که بسیار تحسین شده است…تقریبا تمام تصاویر فیلم ایستا هستند. اسکله، سفر در زمان، حافظه و پیامد‌های جنگ جهانی را بررسی می‌کند.
• درخشش آفتاب (Sunshine) – ساخت ۲۰۰۷: در این فیلم بصری می‌بینید که افرادی درگیر ماموریتی ناامید‌کننده‌اند. آ‌ن‌ها می‌خواهد به خورشید در حال مرگ جان دوباره بدهند تا نور و روشناییش را به‌دست آورد. اما هرچه به این ستاره نزدیک‌تر می‌شوند با استرس‌های روانی بیشتر و خطرهای کیهانی مواجه می‌شوند.
• سیاره میمون‌ها (Planet of the Apes) – ساخت ۱۹۶۸: فیلمی نمادین با پیچش‌های داستانی تکان‌دهنده که به موضوعاتی مثل تکامل، نقش‌های اجتماعی و سویه‌های تاریک انسان می‌پردازد.
• جنگ دنیا‌ها (The War of the Worlds) – ساخت ۱۹۵۳: فیلمی مهیج از تهاجم بیگانه‌ها به زمین که حال‌و‌هوای دوران جنگ سرد را به تصویر می‌کشد.
• ماشین زمان (The Time Machine) – ساخت ۱۹۶۰: اقتباسی از رمان اچ.جی ولز (H.G. Wells) که سفر در زمان را بررسی می‌کند و به تکامل اجتماعی می‌پردازد. همه این‌ها در آینده دوری رخ می‌دهد که نوع بشر به دو گونه تقسیم شده است.
• سولاریس (Solaris) – ساخت ۱۹۷۲: خوشبختانه حالا به نسخه تارکوفسکی دسترسی داریم، اما فیلم اصلی شوروی دیدگاه منحصربه‌فرد خودش را نسبت به این سیاره مرموز دارد.
• سفر به اعماق زمین (Journey to the Center of the Earth) – ساخت ۱۹۵۹: اقتباسی سرگرم‌کننده و ماجراجویانه از رمان معروف ژول ورن (Jules Verne) با همین اسم، که پر است از موجودات خارق‌العاده و البته سفر به مرکز زمین.
• گزارش اقلیت (Minority Report) – ساخت ۲۰۰۲: آینده‌ای که در آن می‌توان قتل‌ها را قبل از وقوع پیش‌بینی کرد… یکی از پلیس‌های پیشاجرم، می‌بیند متهم به قتلی شده که هرگز انجامش نداده! او تعقیب و گریزی را شروع می‌کند و ناامیدانه تلاش می‌کند بی‌گناهی خودش را اثبات کند. باید توطئه‌ای در همان سیستم پیدا کند، سیستمی که خودش به ایجاد آن کمک کرده است.

جمع‌بندی

البته که لیست بلند و بالای فیلم‌های علمی تخیلی همین‌جا تمام نمی‌شود. البته که ده‌ها و ده‌ها فیلم خوب دیگر هم داریم. اما مواردی که در این مطلب به آن‌ها پرداختیم اغلب هم امتیازات خوبی از منتقدان گرفته‌اند و هم بین مخاطب‌ها محبوب بوده‌اند. بعضی از آن‌ها حتی جزء مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما محسوب می‌شوند. اما فیلم‌های مورد علاقه شما هم بین آن‌ها بودند؟ به نظر شما جای کدام فیلم‌ها در این لیست خالی است؟

سوالات متداول:

• بهترین فیلم‌های سای‌-فای سینما کدام‌اند؟ ژانر علمی تخیلی از پرطرفدارترین ژانر‌های سینماست که قدمت زیادی هم دارد. از بین بهترین سای فای‌هایی که در عمر صد و اندی ساله سینما ساخته شده‌اند می‌توان به بلید رانر، درخشش ابدی ذهن پاک، اسکله، فرزندان انسان، لوگان و ترمیناتور اشاره کرد.
• کدام فیلم‌های علمی تخیلی ترسناک هم هستند؟ خیلی از فیلم‌های علمی تخیلی کمی ترسناک می‌شوند. چون معمولا موضوعات به خشونت یا توهم کشیده می‌شوند. اما اگر بخواهیم چندتا از فیلم‌های علمی تخیلی ترسناک را نام ببریم باید به Under the Skin، Ojuju، Videodrome و Alien اشاره کنیم.
• کدام فیلم‌های علمی تخیلی جزء بهترین فیلم‌های تاریخ سینما هستند؟ از آن‌جاییکه از همان روز‌های اول سینما فیلم‌های علمی تخیلی ساخته می‌شد بنابراین چندتا از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ هم در این سبک هستند مثل: اودیسه فضایی ۲۰۰۱، سولاریس، اسکله، متروپلیس و… .